11
10
YAZ 2012
1980'lerde 24 balık türünden 300 ton
avlanan Homa Dalyanı'ndan günümüz-
de 4-5 balık türünden ancak 20-30 ton
civarında balık avlanabiliyor. Dalyan
sahasına tatlı su girişinin olmayışı, sığ
dalyan alanındaki deniz suyunun buhar-
laşma nedeniyle tuzluluğun aşırı artması
ve suların çekilmesi sonucu balık ve
kuş türlerinin azaldığı belirtiliyor. İzmir
Körfezi’ndeki son dalyan olma özelliğini
taşıyan alan, bin 824 hektara sahiptir.
Deniz suyunun, lodos fırtınası
sonucu tahrip olan Dalyan kıyı kordo-
nundan doğrudan birleşmesi nedeniyle
yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan
İzmir’in beşinci ve son dalyanı olan
Homa, Ege Üniversitesi Su Ürünleri
Fakültesinin girişimi ve İzmir Büyükşehir
Belediyesinin desteği ile kıyı kordonu
doğal malzemeler güçlendirilerek koru-
ma altına alındı. Yok olma tehlikesinden
kurtarılan dalyan, artık sadece balıkların
değil, aynı zamanda birçok kuşun da
beslenme ve üreme merkezi haline
geldi. Hem körfezdeki balık popülas-
yonu açısından hem de kuş cennetinin
sakinleri açısından önemli bir oluşum
olan Homa Dalyanı ve kurtarılma pro-
jesi hakkında EÜ Su Ürünleri Fakültesi
Dekanı Prof. Dr. Mesut Önen ve Dekan
Yardımcısı Prof. Dr. Zafer Tosunoğlu’ndan
bilgiler aldık.
İzmir Körfezi’nin yaşayan tek dalyan
Homa. Diğer dört dalyan süreç için-
de yok olmuşlar...
Lagün alanları ve körfezler, jeomor-
folojik olarak çok uzun ömürlü olmayan
sahalardır. Bu tür yarı kapalı alanlar,
jeolojik süreçler nedeniyle er ya da geç
yok olmaktadırlar. 1970’lerin başında,
Çakalburnu Dalyanı (Inciraltı) aşırı sığlaş-
mış, balıkçılık yapılamaz hale gelmiştir;
böylece dalyan çevresi bir plaj olarak kul-
lanılmaya başlanmıştı Ancak bu dönem,
evsel ve endüstriyel kirliliğin bu alana
hızla ulaşmasıyla çok kısa sürmüştür.
Kuzeydeki üç dalyandan ikisi, Çilazmak
(725 hektar) ve Ragıppaşa (500 hektar)
da gelecek on yıl içerisinde aynı kaderi
paylaşmıştır. Her üç dalyan da iç körfeze
yakınlığı nedeniyle kirlilikten nasibini
almış; bir sahil baraj gölü durumuna dö-
nüşerek sığlaşmış; ömrünü tamamlamış-
tır. Bunlardan Ragıppaşa dalyanı özel bir
teşebbüs olarak işletmeciliğini bir süre
daha sürdürmeyi denemiş; ancak İzmir
Körfezi’nin kurtuluşu için bir umut ışığı
olan“büyük kanal projesi” çalışmalarının
gereği olarak, körfezin akıntı sistemine
engel teşkil ettiği gerekçesiyle, Eylül
2000’de mahkeme kararıyla tamamen
yıkılmıştır.
Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakülte-
sinin araştırma ve uygulama dalyanı
olan Homa, Kuş Cenneti’ne yakınlığı
açısından da zengin biyolojik çeşitli-
liğe sahip önemli bir sulak alan.
Evet, oldukça önemli ve geniş bir
alan. Homa lagün sistemi, yaklaşık 40 bin
hektarlık alana sahip Gediz Deltası’nın
Körfezin son dalyanı
güneyinde, Kırdeniz (400 hektar) ve
Homa (1824 hektar) olmak üzere birbi-
rine bitişik iki lagünden oluşuyor. Ancak
bu lagünlerden Kırdeniz'e herhangi bir
müdahalede bulunulmadığı için bu alan
yıllar önce dalyan özelliğini yitirmiştir.
Homa lagününün derinliği 0.2-1.0 m ara-
sında değişiyor. Burası içinde sığlaşma
çok cidi bir tehdittir.
İzmir Kuş cenneti ile bütünleşik
Homa Dalyan’ında yaşayan kuşlar
ve balıklar hakkında bilgi verir
misiniz?
Doğal Hayatı Koruma Derneği’nin
organize ettiği kış ortası kuş sayımları,
28-31 Ocak 2000 tarihinde yapılmış,
217’nin üzerinde kuş türü gözlemlen-
miştir. Bu türlerin 54’ü yerli, kalanı da
göçmen kuştur. Bölgeye her yıl ortalama
50 bin kuş uğramaktadır.
Alanda 308 bitki türünün varlığı
da belirlenmiş olup, dalyanın güney
doğusunda, deltanın 3.300 hektarlık
bölümünü kaplayan tuzlalarda, Tekel
Tuz İşletmesince yılda 500 bin ton tuz
üretimi yapılmaktadır.
Dalyanda bugüne kadar, başta
kefaller olmak üzere, çipura, levrek, dil,
yılanbalığı, dişli sazancık, gümüş, bar-
bunya, tekir, ısparoz, karagöz, sardalya,
pisi, iki tür deniz iğnesi, iki tür horozbina,
zargana, kayabalığı ve 1998’de ilk kez
kaydedilen, ancak bir daha rastlanmayan
Rus kefali ile birlikte toplam 24 balık türü
saptanmıştır. Fakat asıl balıkçılık, diğer
tüm dalyanlarda olduğu gibi kefaller
üzerinedir.
Homa dalyan alanına tatlı su girdi-
sinin önemli ölçüde yağmurlara bağlı
olması, özellikle yaz aylarında tuzluluğun
aşırı artmasına neden olmaktadır. Hatta
1990’lı yılların sonunda dalyan tuzlulu-
ğunun %0.72’lere ulaştığı rapor edilmiş-
tir. Bu durum, dalyanda kefal türleri dı-
şında, diğer bir çok türle birlikte; lagüner
alanların kefalden sonra en bilinen türü
olan yılanbalıklarının da artık nadiren
görülebilmesine neden olmuştur.
Peki sadece balıklar değil aynı
zamanda kuşlar açısından da büyük
önem taşıyan bu alanla ilgili koruma
çalışmaları ne zaman başlatıldı?
İlk koruma çalışmalarına, 1980
yılında Orman Bakanlığı’nca başlanmış-
tır. 1982 yılında “Su Kuşları Koruma ve
Üretme Sahası”olarak tescil edilen saha,
1994 yılından beri “Yaban Hayatı Koruma
Sahası”, 1985 yılında Kültür ve Turizm
Bakanlığı tarafından“Doğal ve Arkeolojik
Sit”, 1987 yılında İzmir Büyükşehir
Kuş fotoğrafları: Okyay Bulut
(İzmir Kuş Cennetini Koruma ve Geliştirme Birliği)
Doğal Hayatı Koruma Derneği’nin
organize ettiği kış ortası kuş sayımları,
28-31 Ocak 2000 tarihinde yapılmış, 217’nin
üzerinde kuş türü gözlemlenmiştir.
Bu türlerin 54’ü yerli, kalanı da göçmen kuştur.
Homa
Ege Üniversitesinin
yürüttüğü
çalışmaya göre,
1980'lerde 24 balık
türünden 300 ton
balık avlanan Dalyan'dan
günümüzde 4-5 balık
türünden ancak 30 ton
balık avlanabiliyor. Balık
ve kuş türlerinin
Dalyan'daki tatlı suyun
tuzlu su ile karışması ve
suların çekilmesi sonucu
azaldığı belirtiliyor. Ege
Bölgesi'ndeki son dalyan
olma özelliğini taşıyan
alan, bin 824 hektar
alana sahip.
Gümüşmartı»Yellow-leggedgull»Larusmichahellis
Tepelipelikan»Dalmatianpelican»Pelecanuscrispus
Karabaşmartı»Black-headedgull»Larusridibundus
Küçük sumru » Little tern » Sterna albifrons
Gümüşyağmurcun»Greyplover»Pluvialissquatarola
Akdeniz martısı » Mediterranean gull » Larus
Küçükakbalıkçıl»Littleegret»Egrettagarzetta
Karabatak»Greatcormorant»Phalacrocoraxcarbo
Bataklıkkırlangıcı»Collaredpranticole»Glareola
Kaşıkçı»Eurasianspoonbill»Platalealeucorodia
koruma altında
