18
19
YAZ 2013
SÖYLEŞİ
Birgi, var olan kültürel varlıkları
ile UNESCO Dünya Miras Geçici
Listesinde, ayrıca Yavaş Şehir Geçici
Listesinde aday şehir olarak yerini
almış. Bu girişimleri başlatan son
Belediye Başkanı Cumhur Şener ile
Birgi’deki yaşamı ve yapılan çalışma-
ları konuştuk.
Birgi’de yerel yöneticilik yapmış
bir kişi olarak buranın son dönemi
ile ilgili gelişmeleri hakkında bazı
bilgileri almak isteriz. Siz burada
kaç yıl başkanlık yaptınız?
2004 - 2014 yılları arasında 10 yıl
başkanlık yaptım.
Buranın belediyesi oldukça
eski, 1868’e dayanıyor. Yani köklü
bir belediye geleneği var. Ama bu
gelenek, yeni yasal düzenlemelerle
ne yazık ki, sona erdi. Bütünşehir
Yasası ile Birgi Belediye olmaktan
çıkıp, mahalle haline geldi. Birgi
tanınırlığından çok daha fazla
ağırlığı olan bir yer bana göre.
Birgi’de iki önemli başlık var, birisi
yavaş şehir meselesi, bir diğeri de
kültürel miras çalışmaları. Birgi’nin
UNESCO’nun dünya kültürel miras
listesine dahil olması ile ilgili
çalışmalardan biraz söz edebilir
misiniz? Ne zaman, nasıl başladı?
UNESCO ile ilgili çalışmalarımıza
2008 yılında başladık. En büyük
desteği Kültür Bakanımız Ertuğrul
Günay’dan aldık, bizzat kendisi ile bu
konuda çalışmalarımız oldu. Sonra-
dan Cumhurbaşkanlığı Genel Sekre-
teri olan Kültür Bakanlığı Müsteşarı
Mustafa İsen’in de önemli katkıları
oldu. İkisinin de çok büyük desteğini
alarak Birgi’deki kültürel varlıklar
üzerine çalışmalar yaptık. Ege Üni-
versitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Ta-
rihi Bölümünden Şakir Çakmak Ho-
ca’mızın da çok büyük desteği oldu,
ondan da çok yararlandık, kültür
envanterimizi hazırlama konusun-
da. Daha önce kültür envanterimizi
İzmir Kalkınma Ajansından (İZKA)
destek alarak kitaplaştırmıştık, şimdi
ikinci bir kitap daha hazır basılmayı
bekliyor. Birgi hakkında hocamızdan
aldığımız bilgileri klasörledik, Kültür
Bakanlığında görevli arkadaşlarla
çalışmalarımızı biraz daha genişlet-
tik. Zaten bakanımız da Birgi’yi çok
iyi biliyor ve değer veriyordu. İzmir
valimiz de bu konuda bizi destek-
ledi. 2012’nin Mayıs ayında Birgi
UNESCO Dünya Doğal ve Kültürel
Miras Geçici Listesine girdi. Bu liste-
de İzmir’den Selçuk/Efes, Bergama,
bir de Birgi var.
Bundan sonraki aşama nedir?
Kültür Bakanlığımız bilgileri,
dosyaları toparlayacak ve Dışişleri
Bakanlığımıza sunacak. Oradaki de-
ğerlendirme komisyonu da bilgiler
doğrultusunda UNESCO’ya tekrar
müracaatı yapacak. Bu şekilde asıl
listeye alınabileceğiz.
Peki, kültürel miras listesine
başvuru süreci nasıl başladı? Hangi
aşamalardan geçti?
Birgi’deki çalışma, sayın bakanı-
mızın direktifi ile başladı. Ulu Cami
Birgi için oldukça önemli bir varlık.
Bir geçiş dönemi eseri, Aydınoğulları
Beyliği’nin merkezinin ilk kurulduğu
yerde yapılan ilk cami olması açısın-
dan büyük önem taşıyor. Devşirme
malzeme ile yapılmış fakat cami için-
deki işlemeler de çok önemli. Birgi
için ikinci önemli eser de Çakırağa
Konağı. Bu konak 1761 yılında Şerif
Ali Ağa tarafından yaptırılmış, Os-
manlı eseridir. Bakanlık öncelikle bu
iki eser üzerinde durdu. Daha sonra
biz dedik ki, Birgi bir bütün ve sa-
dece bu iki eser üzerinden değil, bir
bütün olarak değerlendirilmesinde
yarar var. Çünkü Birgi’deki her ev ayrı
bir kültür varlığı, taş ve ahşap işleme,
özel bir mimarisi var. Dar, kendine
özgü sokakları var. Burada bir yaşam
var, bu sürüp giden yaşamın gerisin-
de bir kültürel kimlik var. Yaşayan bir
kasaba burası. Hareket var, insanlar
yaşıyor, örf ve adetlerin bir çoğu
devam ediyor. Bunlar da değerlendi-
rilmeli diye düşündük. UNESCO’nun
belki ince nüansları var ama burada
bir yaşamın sürüyor olması Birgi’de
var olan eserleri daha güçlü, kenti
daha kimlikli kılıyor. Bu bilgilendir-
melerimiz doğrultusunda bakanlık
da buna sıcak baktı ve sadece öne
çıkan eserleriyle değil bir bütün
olarak Birgi’nin kültürel kimliğinin
değerlendirilmesi doğrultusunda ça-
lışmalar yürütülmeye başlandı. Kent,
2012 Mayıs ayında bir bütün olarak
UNESCO’nun geçici listesinde ilan
edildi. Ne yazık ki bundan 6 ay kadar
sonra da Bütünşehir Yasası çıktı ve
bizim bütün rotamız değişti.
Biliyorsunuz Bergama da
UNESCO’nun geçici listesinde. Fakat
onlar bizden bir adım öndeler.
Çünkü Belediye Başkanı Mehmet
Gönenç’in ilçe olması dolayısıyla
teknik kadrosu daha geniş, güçlü bir
kadroya sahipler. Sağ olsunlar belde-
mizin UNESCO geçici listesine baş-
vurusu sırasında onlar da bize destek
olup, deneyimlerini paylaştılar.
Bir de yavaş şehir projesi sürü-
yor Birgi’de. Bu fikir nasıl doğdu?
Birgi gerçekten bir yavaş
kent. Doğal olarak öyle zaten.
Seferihisar’da bu hareket başlayınca,
ben de dedim ki Seferihisar eğer
yavaşsa biz çok daha yavaşız. Böyle
başladı, Seferihisar Belediye Baş-
kanı Tunç Soyer’den de çok destek
aldık. Birgi ile ilgili dokümanları,
klasörlerimizi hazırladık. Yavaş şehir
olabilmek için yerine getirilmesi ge-
reken yaklaşık 60 kriter var. Bunların
çoğunu geleneksel yaşam döngüsü
içinde doğal olarak tamamlıyoruz
Birgi’de. Buradaki yemek kültürün-
den tutun da yaşam kültürüne kadar
birçok şey, kriterlerle uyumlu. Tunç
Başkan’ın destekleriyle belgelerimizi
doldurduk, niyet mektubumuzu ha-
zırladık, müracaat ettik. Ama yine bu
aşamada kaldık. UNESCO’da olduğu
gibi Yavaş Şehir’de de (CittaSlow) bir
geçiş süreci var. Burada bir yıl sürü-
yor geçiş, ancak Bütünşehir Yasası ile
gelen değişiklikler süreci nasıl etkiler
bilemiyorum. 6360 Sayılı Büyükşehir
Belediye Kanunu, Birgi’deki tüm
çalışmaları engelledi.
Birgi’nin sosyal yapısını biraz
anlatır mısınız? Bu dönüşümü Bir-
gililer nasıl karşıladı?
Tarım ve hayvancılık yoğunluklu.
Yavaş yavaş turizm başladı…1989
yılında 4 yıl meclis üyeliği yaptım. O
zamanlarda yapılan bir korumacılık
Dünya Mirası
Listesine Aday
Birgi’de yaşam
yavaş akıyor
e
Engin ÖNEN
#
Ümit MUTLU
