C
M
Y
K SAYFA 20
Ege Üniversitesi Kampusu
İletişim Fakültesi Kat: 1 Bornova/İZMİR
Elektronik posta:
Tel: 0 (232) 311 39 00 - 311 15 60/3900 Fax: 0 (232) 388 67 58
Yayın türü: YEREL Yayın tarihi: 16 Aralık 2013
Sahibi:
PROF. DR. CANDEĞER YILMAZ
Genel Yayın Yönetmeni:
PROF. DR. MÜGE ELDEN
Sorumlu Yazı İşleri Müdürü:
YARD. DOÇ. DR. OĞUZHAN KAVAKLI
Görsel Yönetmen:
UZMAN M. ŞEBNEM CANTÜRK
Kuruluşu:
3 Ekim 1983
Ege Üniversitesi Matbaası’nda basılmıştır.
Ege Üniversitesi Kampusu Bornova / İZMİR Tel: 0 (232) 339 05 69
Katkıda bulunanlar:
Tahir NALDÖĞEN, Yunus ATMACA, Aslıhan
ÇUHACI, A.İhsan MİMTAŞ, A. Haydar ŞAHİN, Maşide EKER, Mustafa
SAYIN, Efe YELBUĞA, Muharrem BELGE, Faruk ASLANTÜRK,
Pınar ÖTER, Kadircan BAŞTEKİN, Emrah KUŞ, Aylin AKYEL,
Rıfat YILMAZ, Tarık AKTAŞ, Ayşegül DOĞRU, Aykut ÖZBAYTAR,
Sedat BİRİCİK, Nazım KİNGİR, Anıl ÜNAL, Yusuf İNCEDOĞAN,
Cansu DEMİR, Medine GÜLEŞ, Tenzile AŞÇI, Demet TAŞKAFA, Halil
SEVİNÇ, Çağrı POLAT, Selen KOÇAK, Fatma ÇINAR, İbrahim
DURMAZ, Tara DEMİRKIRAN, Erdem UYSAL, Burçak AYDIN, Merve
AKINCI, Can BUDAK, Gurur GÜRAYÇA, Semih UYAR, Ömer İPCİ,
Berkay ERDEN, Abdülaziz BAYDİLLİ, Savaş AKTAŞ, Denizcan SARI
- Genel anlamıyla doping nedir ve ne
amaçla yapılmaktadır?
Rana Varol:
Yarışma esnasında sportif
performansı yapay ve kural dışı bir şe-
kilde üst seviyelere taşımak amacıyla or-
ganizmaya yabancı bir ajanın veya
fizyolojik maddelerin, hangi yoldan olursa
olsun aşırı miktarlarda kullanılarak uygu-
lanması doping olarak değerlendirilmek-
tedir. Dünya Dopingle Mücadele Ajansı
(WADA), her yıl güncelleyerek yayınladığı
raporlarında, sporcunun kullanması
yasak olan bu fizyolojik madde ve yön-
temleri listelemektedir.
Doping kullanımı, insanlık tarihi kadar
eskidir ve bu konudaki ilgili ilk kayıtlar
MÖ 8. yy'dan günümüze kadar uzanmak-
tadır. "Doping" kelimesi, Güney Afrika yer-
lilerinin sürek avları ve dans ayinleri
boyunca dayanıklılıklarını artırmak için
kullandıkları alkollü bir içkiye verdikleri
ad olan "Dope" kelimesinden türetilmiştir.
Bu terim İngilizce'ye doping olarak geçmiş
ve genel olarak sportif ve/veya zihinsel
performansı artırıcı yasaklı kimyasal mad-
deler ve yöntemler için kullanılmaya baş-
lanmıştır. Yarışma sporlarında egemen
olan kazanma psikolojisi nedeniyle spor-
cular her geçen gün daha sık, daha yoğun
yüklenmeler içeren ve daha uzun süreli
antrenman yapma gereksinimini hisset-
mişler ve dolayısıyla atletik performansla-
rını desteklemek adına
fiziksel ve zihinsel perfor-
mansı artırmaya yönelik bir
takımmaddeler kullanmaya
başlamışlardır. Zaman geç-
tikçe, bu maddelere perfor-
mans artırıcı bir takım
yöntemler de eklenmiştir.
- Spor alanlarında en sık
kullanılan doping yöntem-
leri hakkında bilgi verebilir
misiniz?
Onur Oral:
Hem yarışma içi hem de ya-
rışma dışı, kullanımı her zaman yasak olan
maddeler ve yöntemler; anabolik ajanlar,
peptid hormonları, büyüme faktörleri,
beta-2 agonistler, hormon ve metabolik
modülatörler, diüretik ve diğer maskele-
yici ajanlar, kan manipülasyonları ve kan
bileşenleri kullanımı, son yıllarda daha sık
kullanılmaya başlanan sağlıklı sporcular
üzerinde performansı
arttırmak amacıyla
kullanılan gen tera-
pilerini konu alan
gen dopingi olarak
sıralanabilir.
Stimülanlar (uyarı-
cılar), narkotikler, kanna-
binoidler ve
glukokortikosteroidler
yarışma içinde kullanımı yasak olan
maddeler, alkol ve beta blokörler ise ka-
rate, okçuluk, motor sporları, dart ve
golf gibi belli bazı spor dallarında yasak
olan maddelerdir.
Fiziksel ve/veya zihinsel performansı
artırmak amacıyla dışarıdan alınan biyo-
kimyasal ürünler veya sporcunun vücu-
dunda bulunan bir maddenin normal
düzeyin üzerine çıkartılma-
sını sağlayan kimyasal ajan ve
metabolik yöntemlerin
sporcu sağlığına verdiği za-
rarlara son yıllarda maalesef
sıkça tanık olmaktayız. Spor
alanlarında artan bir yoğun-
lukla izlenmekte olan doping
uygulamaları, sporcunun sağ-
lığını tehdit eder boyutlarda
yaşamsal problemlere neden
olmakla beraber, aynı za-
manda hakça yarışma orta-
mını engelleyerek, spor olgusunun en
temel belirleyici faktörü olan ‘eşitlik ilke-
sini’ çiğnemekte ve sporun etik yapısını
da bozmaktadır.
- Sık kullanıldığı bildirilen doping
maddelerinin yan etkileri nelerdir?
Rana Varol:
Son yıllarda spor dünya-
sında başarıya ulaşmak için ciddi yan etki-
leri bilindiği halde kullanılan dopingin
sporcu sağlığı açısından akut ve kronik
olmak üzere çok yönlü yan etkileri mevcut-
tur. Sık kullanıldığı bildirilen doping mad-
delerden olan anabolik steroidler, testis
atrofisine (küçülmesi) neden olarak erkek-
lerde sperm hücrelerinin ve erkeklik hor-
monlarının üretimini azaltmakta, anormal
morfolojide sperm üretimine neden olabil-
mektedir. Kadınlarda ise, kıllanma ve kas
kitlesinde artma gibi erkeksi belirtilere
neden olmakla birlikte erkek tipi saç dökül-
mesi ve sesin kalınlaşması, akne, sivilceler,
geçici kısırlık, karaciğerde yapısal değişik-
liklerle birlikte karaciğer ve böbrek tümör-
leri oluşabilmektedir. Uzun süreli anabolik
steroid kullananlarda bazı psikolojik so-
runlar görülmekte, özellikle çoğu zaman
kontrol altına alınamayan saldırgan ve si-
nirli ruhsal yapı ile psikotik bo-
zukluklar görülebilmektedir.
Diğer çok kullanıldığı bildiri-
len grup da stimülanlar olarak
adlandırılan uyarıcı maddeler-
dir. Bu grup içerisinde amfeta-
minler, kokain ve efedrin gibi
sempatomimetik aminler do-
ping uygulamalarında sıkça
kullanılan ajanlardır. Sempato-
mimetik aminler, noradrenalin
hormonlarının etkilerine ben-
zer etki gösteren maddelerdir
ve grip tedavisinde kullanılan bazı ilaçların
içeriğinde bulunabilirler.
Uyarıcıların yan etkilerinin şiddeti, kul-
lanıldığı doza, süreye ve kullanım sıklı-
ğına göre değişir. Düşük doz
uygulamalarda bile yan etkiler görülebilir,
ancak yüksek dozlarda olumsuz etkiler
daha da belirgindir. Kardiovasküler sis-
temi olumsuz etkiler ve çalışma düzenini
bozabilir. Uzun süre, sıcak ortam ve ağır
sportif yüklenmelerde yan etkiler şiddet-
lenir. Özellikle vücut sıcaklığında artışa
yol açması sonucu birçok sporcunun ölü-
müne (sporda ani kardiyak ölüm/Flo-
rence Griffith Joyner, Foe vb.) neden
olması en önemli yan etkilerden biri ola-
rak düşünülmektedir. Bu tür maddelere
zaman içinde tolerans geliştiği için uzun
süreli kullanımda aynı etkiyi görmek
dozun artışı ile mümkündür. Bu da yan et-
kileri giderek artırır.
- Spor alanlarındaki doping uygula-
malarının temel nedenleri nelerdir ve
bu uygulamaların önüne geçebilmek
için alınması gereken öncelikli önlem-
ler ne olmalıdır?
Onur Oral:
Spor en genel anlamıyla, kü-
resel dünyada toplumları bir-
birlerine yaklaştıran, çok
sayıda insanın gerek sporcu
gerekse seyirci olarak bir
arada olduğu sosyo-kültürel
bir olaydır. Son yıllarda gelişen
spor teknolojileri, spor araç ve
alanlarını daha yüksek perfor-
mansa uygun hale getirmiştir.
Geniş kitlelerin spor yarışma-
larına duydukları ilgi artışının
paralelinde, sporcular da bu
yoğun ilgi artışından etkilene-
rek, daha yüksek performans göstermek,
yeni rekorlar kırmak için atletik perfor-
manslarının limitlerini zorlamaktadırlar. Ve
bazı sporcular, sergilemeyi hedefledikleri
bu üst düzey performanslar karşılığında
daha fazla ekonomik kazanç sağlama bek-
lentisiyle dopinge yönelmektedirler.
Sportif yarışmalarda doping kullanan
sporcular kadar bu alanda çalışma göste-
ren ulusal ve uluslararası spor federasyon-
ları yetkilileri, antrenörler, doktorlar ve
konuyla ilgili diğer uzmanların da en az
sporcular kadar sorumlu olduğu unutul-
mamalıdır. Atletik performansın arttırıl-
ması için uygulanan bu medikal
müdahalelerin sporcu ölümüne kadar gi-
debilecek büyük riskler taşıdığı konu-
sunda farkındalık yaratacak bilimsel
çalışmalara hız verilmelidir.
Son yıllarda doping olayları spor
dünyasında ciddi bir sorun haline
geldi. Konuyla ilgili olarak Ege
Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor
Yüksekokulu Müdürü Prof. Dr.
Rana Varol ve Uzm. Dr. Onur
Oral’ın görüşlerine başvurduk.
Dopingin ne olduğunu, spora
yansımalarını sorduk
...
Yaprak HAN
Prof. Dr. Rana Varol
Uzm. Dr. Onur Oral
