32
Bal arıları, ürünlerini geçmişten
günümüze insanlığın kullanımına
sunmuştur. Arı ürünleri insan bes-
lenmesinde ve sağlığında önemli bir
yere sahiptir. Son yıllarda beslenme
bilincinin artmasıyla birlikte, doğal
gıdalara yönelim artmış, dolayısıyla arı
ürünlerine olan ilgi fazlalaşmıştır.
Ülkemiz dünya arıcılığında önemli
bir yere sahip olmasına karşılık, bal
ve polen dışındaki diğer arı ürünleri
pek tanınmakta ve yeterli düzeyde
üretilmektedir. Bal arısının doğadan
topladığı ve işleyerek kovana taşıdığı
önemli arı ürünlerinden olan propolis,
binlerce yıl önce antik çağlarda çeşitli
hastalıkların tedavisinde kullanılmıştır.
İlk kez Yunanlılar tarafından keşfedil-
miş olan propolis, doğal antibiyotik
olarak değerlendirilmiştir. Hipokrat
(MÖ 460-377) propolisin deri hastalık-
ları, ülser ve sindirim sistemi rahat-
sızlıklarının tedavisinde kullanıldığını
belirtmiştir. Mısırlılar ise propolisi
özellikle ölülerin mumyalanmasında
kullanmıştır. 12. yüzyıla ait olduğu
sanılan kayıtlarda ise propolisin ağız,
boğaz enfeksiyonları ve diş sağlığında
kullanıldığı belirtilmektedir.
Propolis nedir?
İşçi arıların, bitkilerin filiz ve to-
murcuklarından topladığı, reçinemsi
maddeleri ve bitki salgılarını, başların-
daki guddeler tarafından salgılanan
enzimlerle biyokimyasal değişikliğe
uğratarak oluşturdukları kirli sarıdan,
koyu kahverengine kadar değişen
renkte ve oda sıcaklığında yarı katı
halde olan bir madde olarak tanım-
lanan propolis, bal arılarının karın altı
balmumu bezlerinden salgıladıkları
balmumu ile karıştırılırarak, polen
sepetleri ile kovana taşınır. Propolis
kovanda; giriş deliğinin daraltılması,
çerçevelerin sabitlenmesi, kovanın
onarılması, petek gözlerinin dezen-
feksiyonu ve kovana giren zararlıların
mumyalanması amacıyla kullanılmak-
tadır. Bir başka deyişle propolis, hem
kovanı hijyen açısından güçlendirmek-
te hem de bakteriyal ve viral enfeksi-
yonlara karşı korumaktadır. Kovandaki
tarlacı arılar tarafından sıcak günlerde
ve günün sıcak saatlerinde toplanan
propolisin huş, dişbudak, karaağaç,
çam, meşe, okaliptüs, kavak, kestane
gibi ağaçların tomurcuklarından,
dal ve yapraklarından elde edildiği;
kimyasal bileşiminin ve fenolik madde
miktarının bitki kaynağına bağlı olarak
değişebileceği bildirilmektedir.
Propolis üretimi özellikle sonbahar
mevsiminde, kovan örtü tahtası yerine
konulan 1-4 mm aralıklı ızgara biçi-
minde plastik malzemeden üretilmiş
plakalarla yapılır. Plastik ızgaradaki
boşlukların neden olduğu hava akımı
arıları rahatsız ettiğinden, içgüdü-
sel olarak bu boşlukları propolisle
kapatırlar. Bu şekilde propolis üretimi
gerçekleştirilir. Plastik tuzakların tipi;
arı ırkına, coğrafi ve iklimsel özelliklere,
kovan tipine, propolis kaynaklarının
durumuna ve koloni gücüne bağlı ola-
MAKALE
e
Prof. Dr. Banu YÜCEL
Ege Üniversitesi
Ziraat Fakültesi
Tarım Ekonomisi Bölümü
Propolis,
doğal antibiyotik
