35
KIŞ 2015
Ölümünün 50. yıldönümünde, 5
Mayıs 2003 tarihinde Ege Üniversi-
tesi Edebiyat Fakültesi olarak Orhan
Burian’ı anmaya karar verdik. Çağrı-
lanlar arasında arasında Vedat Günyol
(hastalığından ötürü ne yazık ki
gelemedi), Mehmet Başaran, Muazzez
İlmiye Çığ (ilkokuldan sınıf arkadaşı),
Burian’ın akrabaları, öğrencilerinden
Sevda Şener, Necla Aytür, bizim fakül-
teden Günseli İşçi, Salih Özbaran, Ah-
met Arslan, Zeki Arıkan vb. var. Daha
başkaları da bu sempozyuma katıldı.
Sempozyuma Halman’ı da çağırdık.
İşlerinin yoğun olduğunu biliyorduk.
Ama yine de çağırdık. Bana sordu,
“Benden ne istiyorsunuz?” dedi. Ben
de “Burian’ın çağdaş kültür ve edebi-
yatımızdaki yerini inceleyen bir bildiri
sunmanızı”, diye yanıt verdim. Halman
sempozyumun başladığı saatte salona
geldi. Orhan Burian’ı yerli yerine
oturtan dört başı mamur bir konuşma
yaparak bizleri onurlandırdı.
“Prof. Orhan Burian, hemTürk
edebiyatı ve düşünce yaşamı içinde,
hem de İngiliz edebiyatı için nice
vaatlerin, nice başarıların insanıydı. 39
yaşında ecele yenik düşmeseydi, 10
yıl, 20 yıl, 30 yıl, 40 yıl daha yaşasaydı,
düzinelerle kitap, yüzlerce araştırma
ve deneme yayımlayacak, birkaç yüz
lisans üstü öğrenci yetiştirecek, Türk
edebiyatını İngilizce konuşulan âlemin
yazın ve bilim çevrelerinde tanıtacak,
İngiliz ve Amerikan baş yapıtlarından
birkaçını dilimize kazandıracak ve Türk
kültürüne ve Türk hümanizmasına
yeni bir aydınlık getirecekti”. Halman,
özellikle şunu vurguladı: “1953’ten beri
süregelen Burian boşluğumuz kültür
ufuklarımızın daha fazla genişlemesi
şansımızı eksiltti”.
O gün Halman, Burian’ı bu
kadar aydınlık bir dünyadan bakarak
anlattı. Burian’ın basılmamış David
Thoreau’dan çevirdiği “Uygarca İtaat-
sizlik ve Siyasal Eylem”başlıklı eserinin
gün ışığına çıkmasını diledi. Burian’ın
ufuklarını bize tek tek gezdirdi. Onun
şimdiye kadar bilinmeyen, bir Türk
Akademisi’nin kurulması yönünde
hazırladığı tasarıyı gündeme getirdi.
Bu tasarıyı, Vedat Günyol’un kendi-
sine verdiğini belirtti. Bu tasarı şöyle
başlıyordu: “Türk Akademisi bilgi ve
fikir sahasında memleketin en seçkin
adamlarını bir araya toplayan, onlara
memleketin bilgi ve fikir sahasında
meselelerini havale eden kurumdur”.
Halman, bu uzun ve etkileyici
konuşmasıyla sempozyuma büyük
katkıda bulundu. Burian’ın bilimsel yö-
nünü ve eleştiri anlayışını dile getirdi.
Halman, “Burian Ufukları”nda onun
“yargılarında âdil ve dürüst olmaya
özen gösteren örnek bir eleştirmendir”
yargısına vardı. “Denemeler Eleştiriler”
bu apaçık gerçeğin kanıtlarıyla dolu-
dur. “Yorumlarında bu kadar tarafsız ve
isabetli bir Türk eleştirmeni az görül-
müştür”diyerek örnekler verdi. Söz-
gelimi Hamit için“Keşke, ancak ara sıra
birkaç dizesini almak için okuduğum”.
Burian, Halide Edip’in Sinekli Bakkal
romanının Türkçe üslup bozukluklarını
pervasızca belirtmiştir. Eserin İngilizce-
si olan“The Clown and His Daughter”ın
ifade bakımından“Sinekli Bakkal”a
üstün olduğu sonucuna varılır.
Halman bu konuşmasını şöyle
noktaladı: “Orhan Burian bir yeni
uyanıştı. Türk Rönesansı’nın en yaratıcı,
yol açıcı, yöneltici düşünürleri arasında
önemli bir öncüydü.
Ve tek başına bir üniversite gibiydi.
Keşke onun adına bir “Orhan Burian
Üniversitesi” olsa – özgür düşünceye
ve özgün yaratıcılığa kendini adamış
bir üniversite.” Onun bu dileğine
yürekten katılıyor ve günün birinde
gerçekleşeceğini umuyoruz.
Halman’ın katkısı bu kadarla kal-
madı. Daha önce Vedat Günyol tarafın-
dan derlenip iki kez basılan Burian’ın
“Denemeler Eleştiriler” başlıklı eserini
üçüncü kez baskıya hazırladı. Bu eser
Türkiye Bilimler Akademisi’nin yayını
olarak basıldı (Ankara, 2004). Fakat
Halman bu yeni baskıya çok önemli
katkılarda bulundu. Girişe “Burian
Ufukları”nı koydu. Burian’ın “Türk
Akademisi İçin Notlar”ı da burada yer
aldı. Bütün bunların ötesinde Orhan
Burian’ın 1950 yılında Princeton
Üniversitesi’nde görevli iken hazırla-
dığı NewYork’taki Türk Haber Bürosu
tarafından yayınlanan Modern Turkish
Poetry başlıklı küçük kitabı da buraya
kondu. Çağdaş Türk şiiri üzerine yapı-
lan bu etkileyici ve önemli çalışmayı
Günil Özlem Ayaydın Cebe Türkçe’ye
çevirmiştir. Bu çeviriye Orhan Burian’ın
Dictionary of World Literary Terms’de
çıkan “Turkish Prosody”makalesi de
eklenmiştir.
Talat Halman’ı en son Hasan-
Âli Yücel kitaplarının Bilkent
Üniversitesi’ne devri dolayısıyla, güç-
lükle gidebildiğim ve katılabildiğim
törende gördüm. Yücel üzerine önemli
bir konuşma yaptı. Sağlıklı görünüyor-
du. Onun ölüm haberini almak beni de
bütün sevenleri gibi acıya boğdu. Ne
diyebilirim ki! Işıklar içinde yatsın.
MAKALE
e
Prof. Dr. Zeki ARIKAN
Ege Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi
Tarih Bölümü
Emekli ÖğretimÜyesi
Talat Sait Halman ve
Orhan Burian
