34
propolisin mayalara karşı önemli
düzeyde antibakteriyal etki göstermesi
nedeniyle meyve sularında kimyasal
koruyuculara alternatif olarak kulla-
nılabileceği ortaya konulmuştur. Son
yıllarda gıdaların sağlıklı ve uzun süre
korunmasının sağlanması amacıyla an-
tibakteriyel-antioksidan polilaktik asit
filme propolis ilave edilmesiyle, gıda
ambalaj sanayiinde önemli ve yeni bir
uygulama gündeme gelmiştir.
Propolisin insan sağlığı için kullanımı
Son yıllarda insan sağlığına
yönelik kullanılan ilaçların etkinliği-
nin azalması, yan etkilerinin ortaya
çıkması ve artması, ekonomik kayıp-
ların meydana gelmesi gibi birçok
olumsuzluğun sonucu olarak doğal
ürünlere giderek artan bir yönelim
oluşmaya başlamıştır. Bu yönelimin
en çok yaşandığı grupların başında
arı ürünleri gelmektedir. Dünya’nın
pek çok ülkesinde arı ürünleri ile
tedavi (apiterapi) uygulamaları
yapılmakta ve önemli tıbbi destek
olarak saygın bilim otoritelerince
kabul görmektedir. Ülkemizde ise
son zamanlarda gündeme gelen
apiterapi ve arı ürünleri tüketiciler
tarafından takip edilmekte ve yeni
bir pazar oluşmaktadır. Arı ürünle-
rinde en yoğun çalışmalar propolisin
üzerinde yürütülmektedir.
“Doğal antibiyotik” olarak tanım-
lanan propolisin 21 bakteri, 9 mantar,
3 protozoa ve çok sayıda virüs türü
üzerinde inhibitör etkisi bulunmuş-
tur. Kuvvetli antioksidan, antiseptik,
antibakteriyel, antiviral, antifungal,
antikanser ve antiinflamatuvar etkisi
nedeniyle çeşitli hastalıkların teda-
visinde kullanıldığı bilinmektedir.
Klinik çalışmalar propolisin solunum
sistemi enfeksiyonları (bronşit, KOAH,
influenza), deri hastalıkları (herpes,
deri mantarları, alerji, yanık, deri ülseri,
apse), diş ve diş eti rahatsızlıkları (diş
eti çekilmesi, ağız yaraları), kulak, bu-
run ve boğaz enfeksiyonları, sindirim
sistemi hastalıkları (parazit, kolit, mide
ülseri, reflü), kadın hastalıkları (vajinal
ve servikal rahatsızlıklar), üriner sistem
hastalıkları (idrar yolları iltihabı) üzerin-
de etkili olduğunu göstermiştir.
Propolisin kanser hücrelerine etkisi
üzerine son yıllarda yoğun şekilde
araştırmalar yapılmaktadır. Propolisin
çeşitli kanser hücrelerine etkili olması
nedeni ile kanser tipinden bağımsız
etkisi olduğu; kanser üzerine etkisinin
özellikle bağışıklık sistemini düzenle-
yici ve güçlendirici etkisinden kay-
naklandığı düşünülmektedir. Kanser
tedavisinde radyoterapi uygulanması
halinde, hastanın propolis kullanması
önerilmektedir. Propolis, adeta koru-
yucu bir bariyer oluşturarak sağlıklı
hücreler üzerine radyoaktif ışınların
etki etmesini önlemekte, sadece
kanserli, bozuk dokulu hücre üzerine
ışının etki etmesini sağlamaktadır.
Bu şekilde hastanın vücuduna giren
radyasyon düzeyi düşmektedir. Ayrıca
propolis vücudun bağışıklık sistemini
kuvvetlendiren özelliği nedeniyle,
kanserli hastanın vücut fonksiyonlarını
desteklemekte, hastanın vücut diren-
cini artırmaktadır. Propolisin kanser
tedavisinde konvansiyonel cerrahi,
kemoterapi ve radyoterapi eşliğinde
tamamlayıcı destek tedavi olarak,
hekim kontrolünde, etik ve sorumluluk
anlayışı gözetilerek, temkinli doz ve
sürede kullanımına dikkat edilmelidir.
Propolisin elde edildiği bitki kayna-
ğı, üretim şekli, mevsimi, işlenmesi, pa-
zarlaması, tüketimi, tıpta kullanımı çok
farklı disiplinlerin birlikte çalışmasını
gerektirmektedir. Propolisin etkilerini
belirleyebilmek için yapılan araştırma-
lar genel olarak hayvanlar üzerinde
yoğunlaşmış ve olumlu sonuçlar elde
edilmiştir.
Günümüzde doğal yaşam ve bes-
lenme bilincinin gelişmesine paralel
olarak, arı ürünlerinin kullanımı bu
yaşam tarzında daha fazla yer alma-
ya başlamıştır. Önemli bir arı ürünü
olan propolisin içeriği, elde edildiği
mevsim, bitki örtüsü ve elde edilme
şekline göre değişiklik göstermektedir.
Bu nedenle yan etkisi bulunmayan,
bu “doğal antibiyotiğin” içeriğinin
iyi belirlenmesi, kullanılacağı amaca
uygun olarak değerlendirilmesi ge-
reklidir. Propolisin etkilerini belirle-
yebilmek için hayvancılık, tarım, gıda
ve insan sağlığı konularında yapılan
araştırmalardan genel olarak olumlu
sonuçlar alınmakla beraber, propolisin
bilinirliğinin artırılması ve kullanımının
yaygınlaştırılması için daha fazla sayıda
çalışmaya gereksinim olduğu görül-
mektedir. Propolisin bir ilaç olmadığı,
tıbbi tedaviyi destekleyici nitelikte de-
ğerlendirilmesi gerektiği, ancak hekim
kontrolünde ve tavsiyesinde kullanıl-
ması gerektiği unutulmamalıdır.
