33
KIŞ 2015
rak farklılık gösterir. Tarlacı arıların bir
seferde kovana ortalama 10 mg pro-
polis getirebildiği ön görülmektedir.
Bununla birlikte, kovan başına üretilen
propolis miktarının; koloninin genetik
yapısına, populasyonun gücüne,
üretim sezonuna, bitki kaynağına göre
değişmekle birlikte değişik tuzaklama
yöntemleriyle 2 kg’a kadar çıktığı bilin-
mektedir. Ancak, yüksek verim düzey-
lerinde propolisin bal mumu içeriğinin
de fazla olduğu düşünülmektedir. De-
ğişik mevsimlerde, farklı bal arısı ırkları
ve propolis toplama yöntemleri ile
üretilen propolis örneklerinin içerdiği
reçine miktarlarının; ırka, mevsime ve
yönteme göre önemli düzeyde farklılık
gösterdiği belirlenmiştir. Ayrıca plastik
ızgaralı örtü tahtası yöntemiyle elde
edilen propolis örneklerinde reçine
miktarının düşük olması nedeniyle,
daha saf propolis üretimi için önden
veya yandan ahşap tuzaklı propolis
toplama yöntemlerinin kullanılması
önerilmektedir. Propolis toplama yön-
temi, propolisin fenolik bileşiklerinin
kompozisyonunu da etkilemektedir.
Elde edilen ham propolisin işlene-
rek tüketime hazırlanması gereklidir.
Ham formda propolisten etkin şekilde
faydalanmak mümkün değildir. Bu
amaçla santrifüjlü ekstrakt makine-
si kullanılarak içeriğindeki yabancı
maddeler uzaklaştırılır ve ham propolis
parçaları toz haline getirilir. Ham
propolisin işlenmeden önce polietilen
poşetlerde, karanlık yerde, soğuk ve
kuru ortamda saklanması uygundur.
Ayrıca propolisin, yapısında meydana
gelebilecek muhtemel besin kayıp-
larını önlemek amacıyla doğrudan
ısıtılmamasına, yıkanmamasına, eritil-
memesine ve uzun süre güneş altında
bırakılmamasına özen gösterilmelidir.
Propolis uygun işleme ve depolama
koşulları altında üretiminden itibaren
10 yıl süreyle güvenle kullanılabilir.
Propolisin yapısı ve özellikleri
Propolis içerisinde 180 farklı
bileşik tanımlanmıştır. İçeriğinde bitki
kaynağına göre değişmekle birlikte
ortalama % 55 reçine, % 30 balmumu
ve yağ asitleri,%10 aromatik yağlar, %5
polen ve %5 diğer organik ve mineral
maddeler bulunmaktadır. Propolis
içeriğinde çok sayıda bileşen bulun-
ması nedeniyle oluşan bileşik etki, her
bir bileşenin tek başına oluşturduğu
etkilerin toplamından daha fazla
bulunmuştur.
Propolis; 15-25 ºC arasındaki ortam
sıcaklığında mum kıvamında olup,
elastiki yapıdadır. Soğukta katı ve
kırılgan bir hal alır. Yüksek sıcaklıklar-
da (60-69 ºC) erimektedir. Propolisin
rengi bitki kaynağına göre sarı, yeşil
ve koyu kahverengine kadar değişim
gösterir. Eter, kloroform, aseton ve
diğer organik çözücülerde kısmen,
%95’lik alkolde tamamen, suda çok az
erimektedir.
Propolis; antibakteriyal fungusidal
antiviral antiinflamatuar antioksidan
antimutajenik ve antitümör etkiye sa-
hiptir. Bu özelliklerine bağlı olarak tıp,
veteriner hekimlik, dişçilik, kozmetik,
sanayii ve endüstri gibi pek çok farklı
alanda, değişik amaçlarla kullanılmak-
tadır.
Propolisin hayvansal üretimde
kullanımı
Propolis ile ilgili hayvancılıkta yapı-
lan araştırmalar bal arısı, sığır, bıldırcın,
etlik piliç, yumurtacı tavuk, köpek,
hamster, rat, tavşan, balık ve yemlerde
yoğunlaşmıştır. Örneğin, Propolisin
yeni doğan buzağılarda görülen ishal-
ler üzerine etkilerini incelemek üzerine
yürütülen araştırmada propolis verilen
buzağılarda neonatal ishal görülme-
miş ve canlı ağırlık artışı ortalaması,
kontrol grubuna göre 46.07 g/gün
daha fazla bulunmuştur. Bir başka
araştırma da bıldırcın yemlerine katı-
lan propolisin; yumurta ağırlığı, kabuk
kalitesi ve döllü yumurta oranı gibi
parametreler üzerine olumlu etki etti-
ğini ortaya çıkarmıştır. Propolis etanol
ekstraktı uygulamasıyla, köpeklerde
dış kulak hastalıklarının, hamsterlerde
ağız yaralarının tedavisinde başarılı
sonuçlar elde edilmiştir.
Propolisin tarımda kullanımı
Son yıllarda propolisin çok farklı
etki mekanizmalarından bitkisel üre-
timde de yararlanıldığı görülmektedir.
Örneğin farklı konsantrasyonlardaki
propolis ekstraktının; pamukta Verti-
cillium solgunluğu etmeni, domateste
yaprak küfü etmeni ve turunçgillerde
yeşil küf çürüklüğü etmeni olan mad-
deler üzerine yapılan araştırmalardan
elde edilen veriler, gelecekte sera ve
tarla koşullarında bitki hastalıkları-
nın mücadelesi konusunda bu tip
çalışmalara daha fazla yoğunlaşılması
gerektiğini ortaya koymaktadır.
Propolisin gıda teknolojisinde kul-
lanımı
Propolisin antioksidant, antimikro-
biyal ve antifungal etkilerinden gıda
teknolojisinde yararlanılmaktadır.
Pastörize edilmemiş meyve sularında
bozulmaya neden olan 6 maya türüne
karşı propolis ekstraktının antifungal
etkisinin belirlendiği bir araştırmada,
