48
bağlı yatay ve dikey dişli çarklardan
ve aşağı sarkıtılan bir kap zincirinden
oluşan ahşap bir mekanizmadır. Su
dolaplarının akarsu üzerine kurulan ve
akıntının itme gücüyle hareket eden
dikey çarklı türü olan
na‘ura
ise -ahşap
çarkın kâgir unsurlarla organik ve
zorunlu ilişkisi uyarınca- çeşitli eleman-
lardan oluşan anıtsal bir yapı türüdür.
Antik dönemden beri var olan
nauralar, Ortaçağ’da yaygın olarak
kullanılmış, geliştirilmiş, yüksek estetik
- peyzaj nitelik taşıyan ve 20 m’yi aşkın
yüksekliklere varan anıtsal kompozis-
yonlar halinde inşa edilmiştir. Özellikle,
Lübnan-Suriye-Türkiye güzergahını ta-
kiben Hatay ilinden Akdeniz’e dökülen
ve tarih boyunca
naura
ile özdeşleşti-
“NAURA”lar
Tarih boyunca, su kaynaklarının
yerleşimlere ve tarım alanlarına göre
alçakta kaldığı yerlede, kaynaktan su
çekmeye yarayan, Türkçede kapsayıcı
olarak “su dolabı” tabir edilen düzenek,
bazı özelliklerine göre
na‘ura
(Batı
literatüründe noria ve water-wheel),
sâqiya
(bostan/beygir dolabı) veya
ayakçarkı
(tread wheel) olarak bilinir.
Dûlâb
, teknik özellikleri ifade eden,
çarka ilişkin mekanik ve biçimsel
bir nitelendirme olup, her türlü çark
mekanizması için kullanılabilmektedir.
Sâqiya
, Arapçada “sulamak” fiilin-
den türeyen “sulayıcı alet” anlamını
vermekte ve işlevi işaret etmektedir.
Durgun su kaynakları üzerine kurulan,
hayvan gücüyle döndürülen, birbirine
- ASİ NEHRİ’NİN TARİHÎ SU DOLAPLARI -
Arş. Gör. Ender ÖZBAY
Ege Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Sanat Tarihi AnabilimDalı
ve 50. Yıl Köşkü
Sanat Galerisi Koordinatörü
SANAT TARİHİ
