16
17
YAZ 2010
B
aşta Atatürk olmak üze-
re, Cumhuriyeti kuran
kadronun eğitime ve bu
arada yüksek eğitime
verdiği önem bilin-
mektedir. Maddi olarak
ciddi sorunları olmasına
rağmen Türkiye, 1920 ve 1930’larda
her alanda eğitilmek üzere yurt dışı-
na öğrenci gönderdi. 1863’te açılan
İstanbul Darülfünun’u da, 1933’te
İstanbul Üniversitesi’ne dönüştürül-
dü. 1925’te açılan Hukuk Mektebi ile
başlayan süreçte Ankara’da açılan
yüksek okul ve fakülteler de 1946’ta
Ankara Üniversitesi bünyesinde
birleştirildi.
İzmir’de üniversite
isteği
İzmir’de de bir üniversiteye ihti-
yaç olduğu ve Türkiye’nin bu üçüncü
kentinde bir üniversite açılması isteği
1940’larda dile getirilmeye başlanı-
yor. 1944’te İzmir Yüksek Ekonomi ve
Ticaret Okulu eğitime başlamasına
rağmen İzmir’de üniversite isteği
devam ediyor. Bu istek ve İzmir ka-
muoyunun baskısı giderek artarken,
1950’de iktidara gelen Demokrat
Parti’nin, yüksek eğitimde yeni
kurumlar açma isteğiyle Türkiye’de
üniversiteleşme hareketleri yeni bir
ivme kazandı. Amerika Birleşik Dev-
letleri ile II. Dünya Savaşı sonrasında
başlayan iyi ilişkiler eğitim alanında
da yaşandı. Bu etkiyi, hem eğitim
sistemi hem de mimari anlamında,
başta Orta Doğu Teknik Üniversitesi
olmak üzere, 1950’lerde kurulan üni-
versitelerde de görmek mümkündür.
Bu süreçte açılan üniversitelerden biri
de Ege Üniversitesi’dir.
Ana hatlarını çizdiğimiz 1950’ler-
de İzmir’de bir üniversite kurulması
fikri, basında da sıkça işlenmeye
başlıyor. 1953’te gazetelerde yer alan
bir yazıda, İzmir’de bir üniversite
kurulması gerekliliği işlenirken şöyle
bir ifade kullanılıyor:
“İzmir 13 vilayete kanat germiş bir
kuş vaziyetindedir.”
Demek
isteniyor ki,
İzmir’e açılacak
bir üniversite
sadece İzmir
kenti için değil
bu on üç ilin,
Ege Bölgesinin
ihtiyacını karşıla-
yacak bir kurum
olacaktır. Basında
gördüğümüz
bu talep, İzmir’i
temsil eden mil-
letvekillerince de
dile getirilmeye
ve hükümete akta-
rılmaya başlanıyor.
Ama üniversitenin
kurulmasıyla ilgili
asıl önemli dönü-
şümün yaşandığı
günler 1955 yılının
Ocak ve Şubat
aylarındadır.
Ocak 1955’te
Ege Üniversitesi’nin kurulmasıyla
ilgili hükümet üyelerinden ilk resmi
bilgiler çıkmaya başlıyor. 6 Ocak
1955’te Eşrefpaşa Hastanesi’nin
bazı polikliniklerinin temeli atılıyor.
Bu temel törenine, daha önce İzmir
Belediye Başkanlığı da yapmış olan,
dönemin
Sıhhat ve İçtimaî Muavenet
Vekili
Behçet Uz katılıyor. Törende
konuşan Behçet Uz, üniversite ile ilgili
şunları söylüyor:
“Enerjik ve değerli başvekilimiz
Adnan Menderes’e İzmir’de Ege Tıp
Fakültesi’nin açılmasının zamanı
gelmiş hatta geçmiş olduğunu
söylediğim vakit bumühim ihtiyacın
derhal karşılanması hususunda direktif
vermişlerdir.”
Gerçekten de bu direktiften sonra
hızla üniversitenin kurulma sürecine
girdiğini görüyoruz. Bu çerçevede, 3
Şubat 1955 önemli bir tarih, çünkü o
dönemde üniversitelerin açılmasına
karar veren kurum olan Milli Eğitim
Bakanlığı’nın Maarif Encümeni’nde,
Ege Üniversitesi’nin Tıp ve Ziraat
Fakültelerinin açılarak eğitime
başlaması kabul ediliyor. Bu tarihten
itibaren kanununun hazırlanması
Ankara ayağında devam ederken
İzmir’de de hazırlıklar hızlanıyor. Bu
gelişmeler İzmir’de büyük bir sevinç
yaratıyor. Tam bu günlerde önemli
bir gelişme daha yaşanıyor ve Ege
Üniversitesi’nin açılacağı müjdesi, en
yetkili ağız tarafından veriliyor.
İzmir’e gelen Başvekil Adnan
Menderes, 14 Şubat 1955 günü
Alsancak Limanı’nın temel atma
törenine katılıyor. Bu temel atma
töreninde uzun bir konuşma yapıyor.
Bu konuşmada Menderes, Ege
Üniversitesi’nin açılması konusunda
da şunları söylüyor:
“Muhterem İzmirliler,
Siz ki Türkiye’ninmünevver par-
çalarından birisiniz, siz ki ilme irfana
öteden beri büyük kıymet verirsiniz. Bir
mevzuu daha burada açıklamak isti-
yorum. İzmir’de bir üniversite kurulma
teşebbüsü de gerçekleşmek üzeredir.
Kanun layihası Büyük Millet Meclisi’nin
maarif encümeninde ittifakla tasvip
Doç. Dr. Mevlüt ÇELEBİ
Ege Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi
Tarih Bölümü
