19
KIŞ 2015
tüketicinin ödediği paranın sadece
%2’si çiftçinin eline geçiyor.
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım
Örgütü (FAO), şu anda üretilen gıda-
nın 9 milyar insana yeterli olduğunu
açıkladı. Dünya’daki gıda üretimin
üçte biri FAO çalışmalarına göre israf
veya kayıp. Otellerdeki açık büfe
sistemini biliyorsunuz. Buradaki
gıdanın çoğu çöpe gidiyor. Süper-
marketlerde de sebzelerin önemli bir
kısmı çöpe gidiyor. Bazı ürünler ise
tüketiciye ulaşamıyor bile.
Bir de biyoyakıt sorunu var.
Bunlar artarsa gerçek bir tehlike
büyüyecek. 2030 yılına doğru hubu-
batların %13’ünün biyoyakıt olarak
kullanılacağı hesaplanmış. Gelişmiş
ülkeler ise (Türkiye dahil) biyoyakıtı
teşvik ediyor.
Diğer bir konu iklim değişikliği.
Endüstriyel tarımın iklim değişikliğini
arttırdığı biliniyor. İklim değişikliğine
karşı doğru dürüst önlem alınmadığı
gibi endüstriyel tarım destekleniyor.
Bütün bunlara karşı ekolojik
tarımın, küçük işletmelerin destek-
lenmesi gerekiyor. FAO 2014’ü aile
tarımı yılı ilan etti. Gıda, Tarım ve
Hayvancılık Bakanlığı da toplantılar
düzenleyerek buna destek oluyor
görünüyor. Ancak çıkan yasalar ve
uygulanan tarım politikalarının çoğu
küçük işletmelerin yok olmasına
yönelik.
Neo-klasik iktisat ve neo-liberal
bakış açısı okullardaki iktisat eğiti-
mini de büyük ölçüde belirledi. Bu
anlayışa göre verimliliği arttıracak en
önemli faktör işletme büyüklüğüdür
veya ekonomi terimleri ile söylersek
ölçek büyüklüğüdür (economics of
scale). Buna göre işletmeler büyü-
dükçe verimlilik artar. Bir noktadan
sonra ise verimlilik tekrar azalmaya
başlar. Optimum işletme büyüklüğü
dediğimiz bu büyüklüğe ulaşılmalı-
dır. Çok küçük işletmelerin verimsiz-
liğe yol açtığı açıktır. Ancak bu konu
oldukça çok boyutludur. Bir kere
verimlilik ile kârlılık aynı şey değildir.
Çok kârlı olan dev bir tarım işletmesi
belki de çevreye, çalıştırdıkları işçi-
lere ve toksik ilaçlarla yüklü ürünleri
ile tüketicilere büyük zararlar veriyor
olabilir. Aslında burada bazı mali-
yetler dışsallaştırılmış ve topluma,
çevreye yansıtılmıştır. Diğer yandan
verimlilik karşılaştırmalarını tek
üründe ve o ürünün yan ürünlerini
(örneğin buğdayın yanında samanı)
dikkate almadan yapmak yanlıştır.
Ara ürünler de başka bir konudur.
Ekolojik olarak üretilen bir enginar-
da, aralardaki yenilecek otlar ayrıca
satılabilir. Tavuk da aynı alanda
besleniyorsa yumurta üretimi de bu
verimlilik karşılaştırmasında dikkate
alınmalıdır. Ürünlerin doğrudan
tüketiciye pazarlaması söz konusu
olduğunda (ekolojik köy pazarları,
topluluk destekli tarım grupları
veya kutular ile tüketiciye ürünlerin
gönderilmesi yoluyla) birden fazla
ürün üretmek daha da yararlı olmaya
başlayabilir. Tek bir ürün dikkate
alındığında geçerli olan ölçek eko-
nomisi değerlendirmeleri yanında
birden fazla ürün dikkate alındığında
kapsam ekonomisi (economics of
scope) önemli olmaya başlar. Aile
işletmeleri eğer kooperatifler şek-
linde örgütlenmeye başlarsa daha
küçük işletme büyüklüklerinde de
verimli ve kârlı bir üretimi sürdürmek
mümkün olabilir. Şirket tarımında
işletmeler büyüme ve çevreye daha
duyarsız olma eğilimindedir. İşgücü
yerine sermayeyi ikame etmek ister-
ler. Böylece örneğin ağaç altlarında
veya enginar sıraları arasındaki otları
yiyecek, satacak veya çapayla veya
başka yollarla zararlarını ortadan
kaldıracak yerde, ot öldürücülerle
(herbisit) yok etme yoluna gidebilir-
ler. Bu ise hem istihdam kaybı hem
de çevreye zarar demektir.
Aile çiftçiliği yılında yapılan top-
lantılara rağmen Türkiye’de aile ta-
rımını koruyacak bir tarım politikası
güdülmemektedir. Örneğin 5403 sa-
yılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı
Kanunu en son Mayıs ayında değişti.
Kanun çeşitli açılardan incelenebi-
lir. Ancak en dikkati çekici özelliği
köylülüğü belli bir süre içinde tasfiye
edici özellikleridir. Madde 8/A’da “İl
ve ilçelerin yeter gelirli tarımsal arazi
büyüklükleri bölge farklılıkları göz
önünde bulundurularak bu kanuna
ekli (1) sayılı listede belirlenmiştir.
Tarımsal araziler bu Kanuna ekli
(1) sayılı listede belirlenen yeter
gelirli tarımsal arazi büyüklüklerinin
altında ifraz edilemez, bölünemez.”
denmektedir. İlk bakışta yasa tarım
“Halen dünyada 800
milyon dolayında
insan aç.
Yetersiz beslenenleri
hiç konuşmuyoruz.
Diğer yandan,
1 milyar 400 milyon
insan ise obez.
ABD’de ortalama
olarak bir tüketici
alması gereken
proteinin
beş mislini alıyor.“
