20
21
BAHAR 2010
Ümit MUTLU Duygu ÖZTÜRK
yapıları bıraktığı söylenir. Zaten, yüce kraliçenin bize
suretini gösteren tek iz, bu adada bulunan bir Strato-
nike heykelidir. Fransız arkeolog F.Durrbach’a göre bu
heykel İ.Ö. 138’den, kraliçenin ikinci eşinin ölümünden
sonra Atinalılar tarafından şükran amacıyla dikilmişti.
Bergamalı Stratonike, amcası II. Attalos ölünce
yeni kral olan III. Attalos’un da yanı başındadır. Ona da
yardımcıdır.
Genç kral annesini o kadar çok sever, ona o kadar
çok bağlıdır ki, zamanla “Filemetor”,“Anne düşkünü”
olarak adlandırılacaktır.
Kraliçe ve oğlu aynı zamanda dindardırlar. Stra-
tonike, baba yurdu Kappadokia’dan “Zeus Sabazios”
tapımını Pergamon’a getirir. Helenistik çağın en ünlü
tapınaklarından biri olan ancak şimdi yeri ve kalıntısı
bilinmeyen“Nikeferion”a,“ZaferTapınağı”na yerleştirir.
Zeus Sabazios,“TanrılarTanrısı Zeus”un,
“Bereket getirme ve koruyuculuk yapma”niteliğini öne
çıkaran tanrısal bir türüdür. Asa’ların başına takılan
el figürüyle temsil edilirdi.“El”başlı asalar bugün de
kullanılmıyor mu?
Stratonike’nin ölümü, annesine pek düşkün olan
Kral III. Attalos’u çok etkiler. İçine kapanır. Hatta, öl-
dürüldüğünden şüphe eder ve çevresindekilere eziyet
eder. Pergamon’un son kralı III. Attalos Filemetor
ilginç bir kişiliktir. Devlet işleriyle pek ilgilenmez. Bitki
bilimiyle, bahçecilikle, ecza ile, böceklerle, zehirlerle,
tunçtan döktüğü heykellerle uğraşır. Hatta, bu konu-
larda icatları vardır.
Toplumdan uzak, insan ilişkilerinin zayıf oluşu
onu kıyıcı, zalim bir kişi yapar. Halk tarafından hiç
sevilmez. Bıraktığı vasiyet ile Pergamon Krallığını, o
zamanın bir diğer büyük gücü Roma’ya teslim etmesi
büyük tartışmalara ve olaylara yol açacaktır.
III. Attalos’un, Pergamon Akropol’ünde, bahçede
annesi Stratonike’nin tunçtan heykelini yaparken
güneş çarpmasından öldüğü söylenir.
Bergamalı Stratonike yaşadığı çağı bu denli
etkilemiş yüce bir kadındır.
Pergamon Krallığı gibi çağının en güçlü devle-
tinde kraliçelik, güzeller güzeli Pergamon kentine
ecelik yapmıştır. Manisa’nın Kırkağaç kasabasının
doğusunda, Bakırçay yakınında bir tepe üzerine kuru-
lu, bugün bir toprak yığınından fazla bir şey olmayan
Stratonikeia, acaba Bergama ecesinin kenti midir?
Kimi kaynaklar, çok kesin ol-
mayarak, bu kentin adının, karısı
Antakyalı Stratonike’nin adına
yakıştırarak kral I. Antiachos
tarafından konduğunu söyler.
Ancak bu yöre, uzaklardaki
Antakya’dan ziyade Pergamon’a,
45 km, yakındır. Bergamalı ece
Startonike bölgesinde saygı
gören, Pergamon’u Pergamon
yapan büyük Kral II. Eumenes ve
II. Attalos’un karısı, oğlu Kral III.
Attalos tarafından neredeyse ta-
pılacak kadar sevilen bir kadındır.
Kentin eski adı Bergama Kraliçesinin adına izafe-
ten Staratonikeia olarak değiştirilmiş olmalıdır.
Zaten kent paraları üzerinde görülen İndei
Stratonikeia adının başındaki “indei”sözcüğün eski
yerli Anadolu dillerini andırması, bu yerleşim yerinin
çok eski bir kent olabileceğini gösterir.
Daha sonra Romalılar döneminde kentin adına bir
de“Hadrianapolis”, Roma İmparatoru“Hardrianus’un
kenti”adı eklenmiş, kent, Stratonikeia Hadrianopolis
olmuştur.
Pergamon yakınlarındaki Stratonikeia tarihte
bir başka trajik olaya sahne olacaktır. Pergamon
Krallığını Roma İmparatoluğuna vasiyet eden son
Kral III. Attalos’un kararını tanımayan isyancı prens
Aristonikos, Anadolu’nun tüm kölelerine özgürlük ve
eşitlik vaat ederek baş kaldırır, Romalılarla savaşır.
Önce kazanır ama düşman çok güçlüdür.
Köleler, Stratonike kenti yakınlarında yaptığı sa-
vaşta Romalı Konsül Perperna’ya yenilecek, Aristonikos
bu kente sığınacaktır.Yıl İ.Ö. 130’dur.
Kent halkı düşmanın baskısına, kuşatmaya karşı
koyamaz, teslim olur. Esir düşen Aristonikos, demir
bir kafese konur, Roma’ya götürülür. Orada öldürülür.
Bergamalı ece Stratonike ile ilgili son bir not daha dü-
şülebilir: Ne kadar ilginçtir ki, Osmanlı Bergaması’nın
mahallelerinden birinin adı“Ece”mahallesidir ve bu ad
yıllarca korunmuştur.
Bergamalı Stratonike, 50 yıl Pergamon tahtının
en yakınında olmuş, üç kralın yanı başında durmuştur.
Çok önemli kültürel ve sanatsal izlerin bırakıldığı
günlere tanık, bir çok güzelliklerin yaratılmasına
katkısı olmuştur.
Anadolu’nun iki
ecesi, Antakyalı ve Ber-
gamalı Stratonike’ler,
bugün, tarihin
derinliklerinden bize
gülümsüyor.
Bu seçkin kadınlar
yaşadıkları dönemde,
İ.Ö. 3. ve 2.Yüzyılda
Anadolu’nun en önemli
kadınlarıydılar.
Binbir sorunla
boğuşan eşlerinin, ço-
cuklarının yanında ülke yönetimi ve toplum üzerinde
etkiliydiler.
Adlarına kentler kuruldu.
Kentler, yılarca onların adıyla anıldı.
Onlar bizim hemşehrilerimizdir.
Hem kentlerimize kimliklerini verdiler, hem de
kişilikleriyle bu kentleri bu günlere dek taşıdılar.
Geride bıraktıkları taşlara, topraklara dokunuyor,
öykülerini öğreniyor, deneyimlerinden yararlanıyoruz.
İnsan ancak yaşadığı çevre ile var olabilir.
Kentler, ancak geçmişini tanıdıkça kent, o kentte
yaşayanlar ancak kentlerinin geçmişini tanıyarak kentli
olabilir.
Sefa Taşkın, 1950 yılında İzmir-Bergama’da
doğdu. İlk ve orta okulu Bergama’da okuyan,
Taşkın, liseyi İzmir Atatürk Lisesi’nde tamamladı.
1973 yılında ODTÜ’den İnşaat Mühendisi olarak
mezun oldu. Çeşitli işlerde mühendislik yaptıktan
sonra 1989’da SHP’den Bergama Belediye
Başkanı seçildi. 1994’de, bu kez CHP’den yeniden
Başkan seçildi. Başkanlığı sırasına 1860’larda
Bergama’dan Berlin’e götürülen, Pergamon Altar
da denen tarihsel Zeus Sunağı’nın geri getirilmesi
konusunda kampanya başlattı.“Taş yerinde
ağırdır!”düşüncesiyle başlayan bu kampanya
bütün dünyada yankı buldu! Bergamalı gençler
1990’larda iki kez Berlin’e giderek“Sunak”önünde
gösteri yaptı. Bu istem, Türkiye’de tarihsel mirasa
karşı ilk sahiplenişlerden biri sayıldı. Aynı dönem-
de Bergama yakınlarında“siyanür”kullanılarak
işletilmek istenen“altın madenine”karşı, çevrenin
korunması düşüncesiyle yöre insanlarıyla birlikte
büyük bir direniş başlattı. Bu davranış Türkiye’de
çevre bilincinin gelişmesi konusunda bir kilometre
taşı olarak kabul edildi. Bu olayda yaşananlar tüm
Türkiye’ye ve Dünya’ya örnek oldu. Olaylarla ilgili
olarak, Harvard, London SE dahil bir çok Üniversite
tarafından doktara düzeyinde araştırma çalışması
yapıldı. Türk ve Yunan halkları arasında dostluğun
ve barışın gelişmesi ve kalıcı hale gelmesi konu-
sunda çalışmalarda bulundu. Bu çabalarından
dolayı 1996 yılında“Abdi İpekçi Barış Ödülüyle”
ödüllendirildi. 1999’da Belediye Başkanlığından
ayrıldı.
Sefa Taşkın kimdir?
İki kişi. İkisi de Egeli. Ege
Üniversitesi mezunu olmanın ne
demek olduğunu biliyorlar, bu
ayrıcalığı yaşıyorlar. Şimdi ikisi de
Türkiye’nin en çok izlenen dizilerin-
den birisinde önemli mevkilerde.
Jale İncekol, dizinin yönetmeni,
Fikret Soğancı ise yapım koordinatö-
rü. Kavak Yelleri’nin İzmir’e dönüşü,
bir anlamda onların da “eve dönüşü”
olmuş, çünkü dizinin çekimlerinin
büyük kısmı da Ege Üniversitesi’nde.
Onlar gibi biz de “Daha ne olsun!”
dedik, bununla da yetinmeyip güzel
bir söyleşi yaptık...
Ege’de öğrenci olmak nasıl bir şey?
Jİ:
Harika bir şey... Müthiş bir ayrı-
calık. Ancak biz çok bilinçli de değildik.
O zamanlar böyle çok kanal olacağını
bilemezdik. Açıkçası ben televizyonda
dizi yönetmeni olurum diye düşün-
medim. O zaman çok popülerdi basın
yayın okumak. Ben de insan ilişkilerin-
de iyi olduğumu düşünüyorum. Radyo
televizyonu tercih ettim ama yine de
çok bilerek girmedim bu işin içine. Ama
yazıyordum çiziyordum zaten. Hiçbir
zaman edebiyattan da görsel sanatlar-
dan da uzak değildim çocukluğumdan
beri. Her halde birazcık okul benim
eğilimimi de belirlemiş oldu. Doğru
bir okul da olmuş benim açımdan. Şu
anda yaptığım işi seviyorum. Zaten
sevmeden hatta âşık olmadan yapıla-
cak bir iş değil. Buradaki herkes işini
o kadar çok seviyor ki... Çünkü bu iş
sevmeden yapılmaz. Gecesi gündüzü
saati olmayan bir iş.
FS:
Evet, Ege Üniversitesi’nde
okumak tam bir ayrıcalık. Ama genel
olarak üniversite okumak amaçsızca bir
şey gibi. Herkesin aklı bir karış havada,
Derse girmemek, ya da dersten kalınca
onu çeşitli yollarla kurtarmak müm-
kün; yani bol seçenekler barındıran bir
Antik Pergamon’un yeniden çizimi
