71
70
BAHAR 2011
A
cı çeken ve başkala-
rının yardımına muh-
taç hastalara yönelik
kapsamlı bir çalışma ne yazık ki
yok. Çevremizde zaman zaman
duyduğumuz “Doktorlar da
ümidi kesti ve eve gönderdiler” cüm-
lesi hastaların bir nevi kaderlerine terk
edilmesi anlamına geliyor. Gelişmiş
ülkelerde bir insan hakkı olarak uygu-
lanan palyatif bakım ise hastalar kadar
hasta yakınlarına da yardımcı olacak
nitelikte. Türkiye’de ilklere alışık olan
Ege Üniversitesi palyatif bakım ile ilgili
Türkiye’nin ilk araştırma ve uygulama
merkezini açarak yine bir ilki gerçek-
leştirdi. Ülkemizde hayal aşamasını
geçerek uygulama aşamasına gelen
palyatif bakımı Türkiye’nin ilk palyatif
bakım araştırma ve uygulama Merkez
Müdürü Doç.Dr. Rüçhan Uslu ile ko-
nuştuk. Palyatif bakımın bir insan hak-
kı olduğunu belirten Doç.Dr. Uslu“Hiç
kimseye hayır diyemeyeceğiniz bir şey
bu. Devletseniz, sağlık bakanlığıysanız
ya da sosyal güvenlik kuruluşuysanız
bu hizmeti vermek zorundasınız”diye
ekliyor.
“Palyatif bakım bir
insanlık hakkıdır”
Hangi hastalar veya hastalık türleri
palyatif bakımın alanına giriyor?
Palyatif bakım kapsamında çizilen
çerçeve nedir?
Hayatı tehdit edici hastalığı olan
hastalar düşünün. Bu hastalar kanser,
alhzehimer, diyabet veya felç hastala-
rı olabilir. Yatalak hastalar olabilir.
Birde hayatının son dönemine
yaklaşmış ölüme yakın hastalar
olabilir. Tabii bunlar arasında en çok
problemle karşılaştığımız kanser
hastaları oluyor.
Bu kanser hastaları özellikle has-
talıkları ilerlediği ve artık tıbbi olarak
pek bir şey yapılması mümkün olma-
dığı zaman bu kişilere yardım edecek
insan pek bulamıyorsunuz. Hastalar,
hayatının son döneminde oldukları
zaman genelde doktorlar ve hastane-
ler bu hastaları pek kabul etmezler.
Evlerine gönderirler. Hasta ve
hasta yakınları ne yapacağını
bilemez bir halde çaresizce
sağa sola koştururlar. Hasta
acı çeker, ağrı çeker. Hasta
beslenemez ve hastanın
psikolojisi bozulur.
Ona yardım eden aile yakınları,
hastanın annesi, babası, kardeşi hepsi
ağır bir psikolojik yük çekerler. Tabii
bu öncelikle kanser hastaları için ge-
çerli bir şey. Alhzhemier hastalarının
da benzer şekilde bakımları zor. Evde
bakılması gereken kişiler. Hastane-
lerde bu kişiler için yer ve yatak yok.
Bu kişiler ile ilgilenecek doktor da
bulamazsınız. Çünkü bakımları çok
kronik ve süreğendir. Felç hastaları
da burada örnek olarak verilebilir.
Felç olan, konuşamayan, vücudunun
büyük bir kısmını hareket ettireme-
yen yatağa bağımlı hastalar. Bunları
düşündüğünüz zaman bu hastaların
genel ihtiyaçları var. Başta ağrı teda-
visi, beslenmelerinin ayarlanması,
rehabilitasyonlarının yapılması, psiko-
sosyal sorunlarının giderilmesi. Bu
nedenle baktığımız zaman paliyatif
bakım otomatikman bir insan hakkı
TIP DÜNYASINDAN
durumuna geliyor. Zaten şu anda sırf
insan olmanızdan dolayı bu hakka
sahipsiniz. Bu devletin bir vatanda-
şıysanız devlet veya sosyal güvenlik
kurumu size bu hizmeti vermek zo-
runda. Ancak tabi şöyle bir program
var ülkelerin gelişmişlik düzeylerine
paralel olarak yeterli ekonomik güce
ve yeterli personel sayısına ulaşma-
dan bu hizmetleri vermeye kalkışmak
hayal olur. Bunun bir Afrika ülkesinde
yapılmasını bekleyemezsiniz. Çünkü
zaten orada bir tane aspirin bulmak
bile çok büyük bir şey.
Bir ülkenin temel sağlık hizmet-
lerinin verebiliyor olması palyatif
bakımı uygulamasında önemli bir
etken mi?
Temel sağlık hizmeti veremeyen
hiç kimse palyatif bakımı gündemine
alamaz. O nedenle palyatif bakım
merkezlerinin yüzde 90’ı şu anda
Amerika’da, İngiltere’de, Almanya’da
ve Fransa’da bulunuyor. Yani çok zen-
gin, temel sağlık sistemini oturtmuş
ülkelerde var. Bizim gibi ülkelerde hiç
yok.
Ege Üniversitesi Palyatif BakımUy-
gulama ve Araştırma Merkezi bunun
ilk örneği mi olacak?
Türkiye’de kapsamlı olarak resmi
bir şekilde bir üniversiteye bağlı ola-
rak açılan ilk palyatif bakım merkezi
olacağız.
Peki bu merkezde ne tür çalışmalar
yapılacak?
Bu merkezde özellikle uygulama
yapacağız. Araştırma ve bilimsel
faaliyetlerimiz de olacak. Şu anki
pozisyonumuz Ege Üniversitesi Tülay
Aktaş Onkoloji Hastanesi’nde öncelik-
le kanser hastalarına hizmet vermek
üzere 7 yataklı bir bölüm açıyoruz.
Amacımız palyatif bakım hastalarını
bir hastaneye toplamak değil. Özellik-
le akut ihtiyaçları olan hastaları yani
beslenmelerinin ayarlanması, ağrıları-
nın giderilmesi gereken ve pisko-sos-
yal sorunlarının giderilmesi gereken
hastaları hastanede kısa süreli yatırıp
daha sonra bu hastalara evde bakım
hizmeti verebilmeyi amaçlıyoruz.
Periyodik dönemler halinde hastala-
ra evde bakım hizmeti verilecek mi?
Evet verilecek. Hastaların durum-
larına göre mesela bir hasta için 3
günde bir gidilmesi yeterli olabilir. Bir
hasta için her gün gitmek gerekebilir.
Bir hasta için günde iki defa gitmek
gerebilir. Buna uygun bir ekip oluştu-
rarak bu durumu bir programa bağ-
layacağız. Özellikle Bornova’da pilot
bir bölge seçip bu tür bakıma ihtiyacı
olan hastaların evde bakımlarını sağ-
lamaya çalışacağız. Yani hastaların bu
hizmeti öncelikle evlerinde almalarını
sağlamayı hedefliyoruz.
Yani hastaları kaderlerine terk etme-
yeceksiniz…
Evet hastaları kaderlerine terk
etmeyeceğiz. Aileleri yalnız bırakma-
yacağız.
Ailelere ne tür bir hizmet vermeyi
düşünüyorsunuz?
Bu tür durumlarda en çok sıkıntıyı
çeken ailelerdir. Eşiniz, çocuğunuz
ağrı çekiyor, beslenemiyor, uyuya-
mıyor… Bütün psikolojik yükü sizin
üzerinizde siz de ne yapacağınızı
bilemiyorsunuz. Bu insanın dengesini
bozan korkunç bir şey. Ayrıca eskiden
evde bakım hizmetleri sosyal güven-
lik kuruluşları tarafından ödenmiyor-
du. Şu an ödenir hale geldi. Bu durum
bizim için büyük bir imkan. Yani SGK
evde bakım hizmetlerinde masrafları
karşılar hale geldi. Ki Sağlık Bakan-
lığı da bu yönde teşvik edici bir rol
üstleniyor. Çünkü hastanelerde hasta
bakmak son derece pahalı. Halbuki
evde bakım hizmeti çok daha ucuz ve
çok daha kolay olacak.
Peki neler yapacağız. Öncelikle
akut problemi olan hastaların ihtiyaç-
larını karşılamak, sonra evde onların
bakımlarını devam ettirmek ve hasta
yakınlarını eğitmeyi amaçlıyoruz.
Hasta yakınlarına hasta bakımı eği-
timinin yanında onlara psikolojik
destek de verilecek mi?
Hasta yakınları aslında ne yapa-
caklarını bilemediklerinden büyük
oranda sıkıntı çekiyorlar. Hasta ya-
kınlarına hastaya nasıl bakacaklarını,
hastanın altını nasıl değiştireceklerini
ya da hastanın serumunu ne zaman
vereceklerini öğreteceğiz. Hasta
yakınlarına; hasta nasıl rehabilite
edilir, hastaya nasıl jimnastik yaptırılır,
hastaya nasıl masaj yapılır… gibi eği-
timler vereceğiz. Aynı zamanda hasta
yakınlarına psikolojik danışmanlık
hizmeti de verilecek. Bu psikolojik
danışmanlık, sosyal hizmet uzmanı
düzeyinde olabileceği gibi psikolog
veya gerekiyorsa psikiyatrist düzeyin-
de de olabilecek.
O zaman araştırma uygulama
merkezinin hasta ve hasta yakınları
olmak üzere iki yönü var. Peki ya
eğitim ayağı, bu konuda neler yap-
mayı planlıyorsunuz?
Bu konuda çalışacak olan per-
sonele öncelikle bölgemizde ve
Türkiye’de seminerler, dersler, konfe-
ranslar vermek ana hedeflerimizden
bir tanesi. Palyatif bakım konusunda
bilimsel araştırmalar yapmak hedefle-
rimizden bir diğeri.
Üniversite olmamızdan dolayı
Türkiye’nin ilk Palyatif Bakım
Uygulama ve Araştırma Merkezi Ege
Üniversitesi’nde açıldı
