57
56
BAHAR 2011
B
ologna Süreci ilk kez 25 Mayıs 1998
tarihinde Sorbonne Üniversitesi’nin 800.
kuruluş yıl dönümünde Fransa, İtalya,
Almanya ve İngiltere Eğitim Bakanları’nın Avrupa
Yükseköğrenim Sistemi yapısının uyumlulaştırılma-
sı amacıyla Sorbonne’da gerçekleştirdikleri toplantı
sonrasında yayımlanan Sorbonne Ortak Bildirgesi
ile ortaya çıkmıştır.
Haziran 1999 tarihinde 29 Avrupa ülkesinin
yükseköğretimden sorumlu bakanlarının imza
attıkları Bologna Bildirgesi’yle Bologna Süreci
resmen başlamıştır. Bilgi tabanlı bir toplum ve
bilgi temelli bir ekonominin oluşturulması
amacıyla Avrupa’da ortak bir Yükseköğretim Alanı
yaratılması hedeflenmiştir. Sürecin temel hedefleri
bu Bildirge ile ilan edilmiştir. Bu hedefler kısaca
aşağıdaki gibi sıralanabilir:
•Kolay anlaşılır ve birbiriyle karşılaştırılabilir
yükseköğretim diploma ve dereceleri oluşturmak,
•Yükseköğretimde lisans ve yüksek lisans
olmak üzere iki aşamalı derece sistemine geçmek
(2003 Berlin Bildirgesi’nde yükseköğretimin
mevcut iki aşamasının yanı sıra, üçüncü aşama olan
doktora düzeyini de içermesinin gerekliliği üzerin-
de fikir birliğine varılmış, dolayısıyla bu tarihten
itibaren üç aşamalı derece sistemine geçiş Bologna
Süreci’nin ana hedefleri arasında yerini almıştır),
•Ortak bir kredi sistemini (AKTS :Avrupa Kredi
Transfer Sistemi (ECTS : European Credit Transfer
System) uygulamak,
•Öğrencilerin ve öğretim elemanlarının hare-
ketliliğini sağlamak ve yaygınlaştırmak,
•Yükseköğretimde kalite güvencesi sistemleri
ağını uygulamak ve yaygınlaştırmak,
•Yükseköğretimde Avrupa boyutunu geliştir-
mek.
Avrupa’nın 2010 yılı için koyduğu bu hedefle-
rin temeli Bologna Bildirgesi’nden önceye dayanır:
İlk olarak 18 Eylül 1988 yılında Bologna’da Magna
Charta Universitatum adıyla bilinen Üniversiteler
Anayasası 2 sayfalık bir metin olarak hazırlanmış ve
388 Avrupa üniversite rektörü tarafından onaylan-
mıştır. Bu metinde göze çarpan üç temel görüş :
•Geleceği, kültürel, bilimsel ve teknolojik
gelişmeler belirleyecek,
•Topluma hizmet üniversitelerin de bir
fonksiyonu,
Bologna süreci ve Ege Üniversitesi’nde
Bologna süreci uyum çalışmaları
•Çevreye duyarlı kuşaklar yetiştirilmesi
hedeflenmeli,
dört temel prensip:
•Özerklik,
•Öğretim ve araştırma birlikteliği,
•Öğretim ve araştırmada özerklik,
•İnsancıl anlayış bulunmaktadır.
Bologna Süreci’nin izlenmesi, iki yılda bir
yapılan ve sürece dahil olan ülkelerin yükseköğre-
timden sorumlu bakanlarının bir araya geldikleri
Bologna Bakanlar Toplantıları ve ülkelerin temsilci-
lerinin oluşturduğu Bologna İzleme Grubu (BFUG:
Bologna Follow-Up Group) ile olmaktadır.
Bologna Bildirgesi’ni sırasıyla Prag (2001),
Berlin (2003), Bergen(2005), Londra (2007),
Leuven (2009), ve Budapeşte/Viyana (2010)
bildirgeleri takip etmiş ve her bildirge ile Bologna
Süreci’nin faaliyet alanı biraz daha genişlemiş ve
ayrıntılandırılmıştır. En son Kazakistan’ın da sürece
dahil olmasıyla, Avrupa Birliği ülkeleri ile birlikte
47 ülke bu sürece üye olmuştur. Yükseköğretimin
küresel boyuta ulaştırılmasında bütün üye ülkeler
için uygun araçlar sunan Bologna Süreci çalışmala-
rına Türkiye 2001 yılında Prag toplantısında dahil
olmuştur.
Bologna Süreci ana eylem başlıkları aşağıda
olduğu gibidir:
1. Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir
akademik derece sistemi
• 2/3 kademeli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora)
yükseköğretim sistemi
• Kademeler arası geçiş
• Ulusal yeterlilikler Çerçevesi
2. Kalite güvencesi
• Avrupa ilke ve standartları ile uyumlu Ulusal
Kalite Güvence Sistemi
• Öğrenci Katılımı
• Uluslararası Katılım
3. Diplomaların ve öğrenim sürelerinin
tanınması
• Diploma eki (DS: Diploma Supplement)
• Lizbon Tanıma Sözleşmesi
• AKTS (ECTS: European Credit Transfer System)
4. Yaşam Boyu Öğrenme
• Esnek Öğrenme (informal, nonformal öğren-
me) ile kazanılan yeterliliklerin tanınması
5. Ortak Dereceler
• Ortak derecelerin oluşturulması ve tanınması
Kısaca Bologna Süreci, Avrupa Ülkeleri’nde
kendi içinde uyumlu, birbirlerini karşılıklı olarak
anlayan, tamamlayan ve rekabet gücü yüksek bir
“Avrupa Yükseköğretim Alanı”oluşturulmasıdır.
Bu sürecin, ülkelerin ulusal şartları ve kültürle-
riyle uyumlu olmak kaydıyla, Avrupa genelinde
ortak deneyimlerin paylaşılması, ortak hedeflere
ulaşmak üzere işbirliği yapılması ve birbirinin
deneyiminden faydalanılması yoluyla gerçekleş-
tirilmesi planlanmıştır. Bu süreç, yeni bir sistemin
uyarlaması değil, var olan sistemlerin ortak bir
paydada buluşturulmasından ibaret olan bir
‘yenilenme’hareketidir. Bologna Süreci, sürekli ge-
liştirilen ve dinamik bir özellik taşımaktadır. Sürecin
nihai hedeflerinin 2020 yılına kadar tamamlanması
gündemdedir.
Bologna Süreci çalışmalarına bağlı olarak ülke-
mizde gerçekleştirilen başlıca gelişmeleri aşağıdaki
gibi özetlemek mümkündür:
•Türkiye, Avrupa Bölgesi’nde Yükseköğretimle
ilgili belgelerin tanınmasına ilişkin sözleşme
olarak tanımlanan“Lizbon Tanıma Sözleşmesi”
ni 01.12.2004 tarihinde imzalamış ve Sözleşme
01.03.2007 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Sözleşme
ile ulusal mevzuat arasındaki uyuşmazlıkları
kaldırmak amacıyla yeni“Yurt Dışı Yükseköğretim
Diplomaları Denklik Yönetmeliği”hazırlanmış ve 11
Mayıs 2007 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir.
•Türkiye ENIC (European Network of National
Information Centers)/ NARIC (National Academic
Recognition Information Centers) Merkezi, Yük-
seköğretim Kurulu bünyesinde yapılandırılmış ve
2003 yılından itibaren ENIC/NARIC iletişim ağının
bir parçası olarak faaliyet göstermektedir.
•Türkiye’de Diploma Eki uygulamasına
Yükseköğretim Kurulu’nun 11.03.2005 tarihli
genel kurul toplantısında almış olduğu karara göre
2005-2006 öğretim yılı itibariyle başlanmıştır.
Buna göre, 2005-2006 akademik yılından itibaren
yükseköğretim kurumları mezun olan öğrencilerine
diplomalarına ek olarak , yaygın olarak konuşulan
bir Avrupa dilinde hazırlanmış Diploma Eki vermek
zorundadır.
•Bologna Süreci’nin Türkiye’de uygulanması
aşamasında AKTS önemli bir çalışma alanıdır. Bu
kapsamda, yükseköğretim kurumlarında hem
AKTS’nin uygulanışından , hem de öğrencilerin
AKTS hakkında bilgilendirilmesinden sorumlu
olmak üzere AKTS kurum koordinatörleri ve her
fakülte/bölüm için de ayrı AKTS bölüm koordinatör-
leri belirlenmiştir.
•“Yükseköğretim Kurumlarında Akademik
Değerlendirme ve Kalite Geliştirme Yönetmeliği”
Yükseköğretim Kurulu tarafından 20 Eylül 2005
tarihinde eğitim, öğretim, araştırma faaliyetlerinin
kalitesinin geliştirilmesi ve değerlendirilmesi
amacıyla, Avrupa Kalite Güvencesi Standart ve
İlkeleri’ne de uygun olacak şekilde yayınlan-
mıştır. İlgili yönetmelik çerçevesinde; Ulusal
Boyutta:Yükseköğretim Akademik Değerlendirme
ve Kalite Geliştirme Komisyonu (YÖDEK) ve Yükse-
köğretim Kurumlarında: Yükseköğretim Kurumu
Akademik Değerlendirme ve Kalite Geliştirme
Kurulları (ADEK) oluşturulmuştur.
•Türkiye’de Yükseköğretim alanında yeterlilik-
lerin (herhangi bir yükseköğretim derecesini başarı
ile tamamlayan bir kişinin neleri bilebileceği, neleri
yapabileceği ve nelere yetkin olacağı) çerçevesini
tanımlayan TÜRKİYE YükseköğretimYeterlilikler
Çerçevesi’nin (TYYÇ) Yükseköğretim Kurulu
tarafından onaylanması 21.01.2010 tarihli Genel
Kurul kararı ile olmuştur. TYYÇ kapsamında Temel
Alan Yeterlilikleri’nin tanımlanması Ocak 2011’de
tamamlanmıştır. Bu kapsamda tüm yükseköğretim
kurumlarındaki programların program yeterli-
liklerini 2012 yılının sonuna kadar tamamlaması
beklenmektedir.
•Öğrencilerin yükseköğretim yönetimine katıl-
ması ve karar süreçlerinde“eşit paydaş”olarak yer
alması anlamına gelen öğrenci katılımı çalışmaları
Ulusal Öğrenci Konseyi ve Yükseköğretim Kurumları
Öğrenci Konseyleri tarafından yürütülmektedir.
yapılandırılmasını ve sürdürülebilir gelişmesini
yönlendirmek ve eşgüdümü sağlamak amacıyla
tüm yükseköğretim kurumlarında Bologna Eşgü-
düm Komisyonları kurulmasını kararlaştırmıştır.
“ Ege Üniversitesi Bologna
Süreci UyumÇalışmaları “
Bologna Süreci alt eylemi olan“hareketliliğin
teşvik edilmesi”kapsamında Türkiye’de başlatılan
çalışmaların yansımaları Ege Üniversitesi’nde
ERASMUS Programında pilot projede yer alması
ile 2003 yılında başlamıştır. Türkiye’nin ilk Erasmus
öğrencileri Ege Üniversitesi’nden Portekiz Porto
Üniversitesi’ne gönderilmiştir. Bu tarihten sonra
öğrenci ve öğretim üyesi hareketliliği giderek artan
bir ivme ile sürdürülmüş ve bugün 23 Avrupa Birliği
üye ülkesi ile 325 ikili anlaşma sayısına ulaşıl-
mıştır. Öğrenci ve öğretim üyesi hareketliliği Ege
Üniversitesi’nin uluslararasılılaşma hedefi içinde en
öncelikli konularından birisini oluşturmaktadır.
Uluslararası olarak tanınan bir üniversite olma
yolunda kararlı adımlarla yürüyen Ege Üniversitesi
dünya çapında uluslararasılılaşma çalışmaları ile
Ulusal Öğrenci Konseyi 20 Eylül 2005 tarihinde res-
mi gazetede yayımlanan“Yükseköğretim Kurumları
Öğrenci Konseyleri ve Ulusal Öğrenci Konseyi
Yönetmeliği”ne göre kurulmuştur. Ulusal Öğrenci
Konseyi’nin Avrupa Öğrenci Birliği’nin (ESU) üyesi
olması, öğrencilerimize uluslararası gelişmeleri
izlemeleri ve bu doğrultuda gelişme göstermeleri
için bir fırsat ve katkı sağlayacaktır.
•Bologna Süreci’nin önemli bir eylem alanı
olan hareketliliğin desteklenmesi kapsamında yurt
dışı hareketlilik için ERASMUS değişim programı,
yurt içi hareketlilik için FARABİ değişim programı
ilk sırada yer almaktadır. Bunun yanı sıra mesleki
eğitim için Leonardo, gençlik projeleri için YOUTH,
lisansüstü programlar için ERASMUS MUNDUS ve
Jean Monnet bursları hareketlilik için desteklenen
programlar arasındadır.
•Ortak program oluşturma için yasal zemin:
Yurt dışı için 28 Aralık 2006 tarih ve 26390 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelik olan
“Yükseköğretim Kurumlarının Yurt Dışındaki
Kapsama Dahil Yükseköğretim Kurumlarıyla Ortak
Eğitim ve Öğretim Programları Tesisi Hakkında
Yönetmelik” ve yurtiçi için 22 Şubat 2007 tarih
ve 26442 sayılı Resmi
Gazete’de yayınlanan
yönetmelik olan“Yükse-
köğretim Kurumlarının
Yurt İçindeki Yükseköğ-
retim Kurumlarıyla Ortak
Lisansüstü Eğitim ve
Öğretim Programları Tesisi
Hakkında Yönetmelik” ile
sağlanmaktadır.
•Yükseköğretim
Kurulu, 20.11.2008 ta-
rihli Genel Kurul kararı ile
kurum içindeki Bologna
çalışmalarının yeniden
Prof. Dr. Süheyda ATALAY
Ege Üniversitesi
Mühendislik Fakültesi
Kimya Mühendisliği Bölümü
