45
44
BAHAR 2011
Dernek 2004’te kurulmuş. Daha
önce yok muydu böylesi bir dernek?
Derneğimiz 7 yıldan beri var.
Dernekler sorunların, ihtiyaçların
olduğu yerde birliktelik anlamında
gerek duyulan kurumlar oluyor. İlk
dernek aslında rahmetli Başkan İhsan
Alyanak tarafından kurulmuş. O za-
man çarşının bir açılma projesi vardı.
Zamanın esnafları bu projeye, yıkım
kararlarına karşı çıkmak için bir sivil
toplum hareketi başlatmışlardı. Sonra
Ali Büge diye bir arkadaşımız dernek-
leşme çabasına girişti. Mehmet Özer
de denedi dernekleşmeyi. Bu giri-
şimlerin ardından 2004 yılında gene
esnaflar bir araya geldi. Öncesinde
vakıf kuruldu. Esnaf derneği olunca
diğer sivil toplum kuruluşlarından
çok destek göremiyorsunuz. Esnaf
bir şekilde odalarda ya da birliklerde
örgütlü, yani ya Ticaret Odası’na ya
da Esnaf Birliği’ne üyedir. Sivil toplum
kuruluşları genelde başka yere üye
olmayan insanları bir araya getirir.
Derneğin üyeleri kimler?
Herkes üye değil. Oda olmadığı
için zorunluluk yok, gönüllülük var.
Yöneticiler ve resmi iradeye sesini
duyurmak isteyen 24 kadar arkadaş
ile başladık. O dönemde çığırtkanlık,
kapkaç gibi sorunlarla gündemler
vardı. Bireysel sesimizin yetmediğine
inandığımız noktada 2004’te dernek-
leştik. Çarşı içersindeki sorunlarımızı
idareye anlatmaya geldik. Birtakım
projelerimiz oldu, kabul edilenler
oldu. Demokrasinin yerleşmesi
yönündeki çalışmalar, dernekler
yasasının rahatlatılması yeni olaylar...
Toplumda çalışacak, üretecek insanla-
rın bulunması süreç gerektiriyordu.
Kuruluş amacınız nedir? Olaylar
karşısında direnç sağlamak adına
esnafın ilgisi var mı?
Esnaf içersinde şu anda 9 bin tane
firmamız çalışıyor. Çarşı Akdeniz’de
faaliyet gösteren liman çarşıları içinde
İzmir Tarihi Kemeraltı
Esnaf Derneği
Kemeraltı esnafının tarihsel ve kültürel yapısına sahip çıkma mücadelesi:
Kentin tarihsel dokusu ko-
nusunda duyarlı esnafların
sivil toplum girişimi olan
İzmir Tarihi Kemeraltı Esnaf
Derneği’nin Başkanı Meh-
met Gülaylar ile görüştük.
Korumak istedikleri yapı-
ların çok güzel bir örneği
olan 3. Beyler’deki tarihi
binadaki Dernek merkezin-
de söyleştiğimiz Gülaylar,
günde ortalama 250 bine
yakın kişinin geldiği, bölge
için ekonomik ve kültü-
rel değeri olan Kemeraltı
Çarşısı’nın turizm açısından
da “bütüncül”projelerin
uygulamasıyla çok iyi nok-
talara geleceğine inanıyor.
en büyüğü. Fakat dediğim gibi 2 tane
kuruluşa zaten üyelik var. Üçüncü
bir örgütlenme modeli zor. Sorunla-
rını oralarda anlattığına inanan bir
kesimimiz var. 440 tane üyemiz var.
İletişimde sıkıntı çekiyoruz.
Esnaf Odası ve Ticaret Odası’yla
yardımlaşma söz konusu mu?
Burada sıkıntı yaşıyoruz. Ortak
faydalarımız talepler noktasında ayrı-
şıyor. Çiğli’deki, Alsancak’taki esnafın
beklentileriyle buradakiler farklı. Biz
disiplinli bir çarşı arzu ediyoruz, tarihi
çarşı olduğu için. Çevresini bilen, ta-
rihe saygılı, sattığının üründen fazlası
olduğunu bilen bir esnaf türünü arzu
ediyoruz. Ama burası aldığı göçle bu
tarihi yapıyı esnaflıkla bir-
likte örseleyen bir esnaf
türü oluşturmuş. Bununla
sadece dernek mücadele
edemez.
Kemeraltı İzmir’in sem-
bol mekanlarından birisi.
İzmir deyince, aslın-
da Ege Bölgesi deyince
Kemeraltı çok önemli.
İzmir geçmişte fuarlarıy-
la, liman kenti olmasıyla
bölge için önemli bir
merkez haline gelmiş.
Kemeraltı’na biraz daha
büyük bakmak lazım.
İzmir dışından da, mesela
Denizli’den Muğla’dan
gelen üretici ve tüketi-
cilerin buluşma noktası
Kemeraltı.
Küreselleşme ve tica-
ret tarzının değişmesi
ile birlikte İzmir ivme
kaybederken, İstanbul daha önemli
hale geldi. Ege’nin ithalat ihracatı
buradan yönetiliyordu şimdi küre-
selleşmeyle birlikte bu yapı değişti.
Öte yandan bu alışveriş merkezleri
olayı ortaya çıktı. Kemeraltı bundan
doğrudan etkilenen bir yer. Eski
geleneksel yapısı yani esnafı da
kaybolmaya başladı. Kemeraltı me-
kan olarak da kendini koruyamadı.
Fırsat kaçtı mı?
Bence kaçmadı. Çünkü hakikaten
geçmişe biraz 40-50 seneye göre
bakarsak kent merkezinin iş merkezi
olarak bütünleşmiş olduğu bir 50 se-
nemiz var. Bir dolu çarşılar yaratılmış,
gıda çarşısı gibi. Ayakkabıcılarımız
gitti... Nihayetinde doktorlarımız mu-
ayenehanelerini taşıdılar. Konut alan-
larımız vardı, insanlarımız yaşıyordu
burada, kentin çeşitli yerlerine gittiler.
Kent merkezinin boşaltılması yönün-
de bir irade var, bununla ilgili bir dolu
proje var. Bu projelerin en can alıcı
noktası, herhangi bir planlamayla
geleceğe yönelik olarak belirlenmiş
bütünlüklü amaç ve yöntemleri içer-
memesi. Agora, Tilkilik gibi alanları
boş bırakmışız, ciddi bir göç geldiği
zaman -ki gelmiş- kentin en kıymetli
alanları göç ile dolmuş. Bir de şu var;
Kemeraltı Anafartalar Cad. gibi
algılanıyor. Oysa Basmane’den başla-
yıp devam eden Damlacık’la birlikte
dönen 272 hektarlık bir alandır
Kemeraltı. Burada katlar çıkarak değil
kendi mahalle kültürünü
devam ettirebilseydik…
Şimdi çarşının hep ön
yüzünü görüyoruz, alttaki
buzdağını görmezden
gelmişiz. Bu tip imar
çalışmaları planlamalar
yapılmadı. Neyse ki burası
sit alanı olarak kaldığı
için yapılaşmaya gireme-
diler. Yani, bitmedi her
şey. Belediye binasının
arkasında bir dolu bina
tarihi dokuyu kapattı.
Çılgın projeler çıktı, başka
yerlerden kopyala yapıştır
modeller… Hala bir dolu
tarihi evimiz ve bunları
gün yüzüne çıkartacak
projelere ihtiyacımız var.
Bir restorasyon çalışması
vardı, onun etkileri nasıl
oldu?
Şimdi ana hedef aslında 1300
metrelik Anafartalar Caddesi’nin
sonuna kadar olan dış cephe düzen-
lemesi... Projenin 4. etabı bitti.
Sizce iyi bir başlangıç sayılabilir mi
bu dış cephe düzenlemeleri?
Her şey iyidir, düne göre bugün
daha güzeldir ama benim kendi öne-
rim, merkezden içeri doğru dağılmayı
beklemek yerine; çevreyi düzeltip
Engin Önen:
“Doktorlar ve diğer bazı meslek grupları
boşalttı çarşıyı. Ancak hâlâ devam eden
meslek grupları da var. Mesela burası,
tarihi olarak hep kuyumcular merkeziydi
ve bu özelliği korunuyor hâlâ.
Bir de çok merkezi bir alan olduğu için
her halükarda çeşitli potansiyeller
gündemde oluyor. Mesela,
sokak kahvehaneleri gibi bir kültür oluşmuş
belki sigara yasaklarının da beslediği,
ara sokaklarda kahve çay içilen yerler...
Sonuç olarak çarşı, mekan olarak
kendini korusa da fonksiyon olarak
değişebilir, yenilenebilir.”
