50
51
YAZ 2013
Bir kentte üretilen tüm sesler,
belirli bir zamanda gerçekleşen ey-
lemlerle doğrudan ilgili bilgi sunar.
Araba sürmek, sokakta yürümek gibi
eylemler bir dikkat halini, akustik
ortama kanalize olmayı gerekti-
rirken; uyku ya da ders çalışmak
gibi eylemler göreceli bir sessizlik
gerektirir. Kentler, münhasıran, dış
dünyanın sürekli uyaranlarını kabul
eden alıcılar tarafından mesken
tutulmuştur.
Kentin sürekli gürültüsünün,
insan sağlığı açısından pek çok yan
etkisi vardır. Dünya Sağlık Örgütü’ne
göre gürültüye maruz kalmak işitme
hasarına, sözlü iletişimde sorunlara,
uyku sorunlarına, kardiyovasküler ve
psikolojik rahatsızlıklara sebep ola-
bilir. Bunun yanında tam bir sessizlik
de duyu yoksunluğu sebebiyle sağlık
üstünde olumsuz etkiler yaratabilir.
Dolayısıyla sesin çok az olması da
çok fazla olması da zararlı olabilir.
Çok açık ki kent sakinlerinin kendi
akustik ortamlarının kalitesini seçme
gücüne ihtiyacı vardır.
Ulaşım gürültüsü, endüstriyel gü-
rültü, eğlence gürültüsü, hayvanlar
tarafından çıkarılan gürültü, çeşitli
yüzeylerde yağmurun ve rüzgârın
oluşturduğu gürültü, kentsel akustik
alanın birer parçasıdır. Bunun yanın-
da insan kökenli, biyolojik ve jeofizik-
sel seslerin koleksiyonu ve etkileşimi,
hemmekâna hem zamana bağlı
olarak ‘ses manzarasını’ (soundscape)
oluşturur. Tüm insanların oluştur-
duğu gürültüden oluşan antrofoni,
genellikle seslerin uyumlu etkileşi-
mini bozarak kentin ses manzarasına
egemen olur.
Avrupa’da gürültüyle ilgili hukuki
düzenlemeler, çevresel gürültü
değerlendirmesi ve yönetimine dair
önemli bir rehberlik sunmuştur.
Entegre çevre kirliliğini engelleme
ve kontrol etme ile ilgili 24 Eylül
1996’da yayınlanan 96/61/EC yönet-
meliği, gürültüyü insan sağlığına
ya da çevre kalitesine zararlı olabi-
lecek doğrudan ya da dolaylı insan
aktiviteleri olarak tanımlar. “Gürültü”
kavramı, çevre kirliliğinin bir parçası
olarak Avrupa yasalarına girmiştir.
Çevresel gürültünün değerlendiril-
mesi ve yönetimine ilişkin 25 Haziran
2002’de yayınlanan 2002/49/EC
yönetmeliği, hem kentsel hem kırsal
alanlarda “sessiz alan” kavramını
ortaya koyarak gürültüyle ilgili yeni
tanımlar getirmiştir.
Kentsel bir ses manzarasında
sessizlik değerli ancak nadirdir, do-
layısıyla yapılacak çalışmalar gürültü
baskısını azaltmayı amaçlayan eylem
planlarını içermelidir. Trafik gürültü-
sü, endüstriyel ve eğlence gürültüsü
ile zarar görmemiş açık alanlardaki
sessiz alanların aksine, bir kitle
içindeki sessiz alan tanımına göre
gürültü göstergesi belli bir eşik ge-
rektirir. Sessiz alanların iki tipi arasın-
daki temel fark –mekansal boyutları
dışında-, kitle içindeki insan eylemle-
rini kontrol eden gürültü göstergele-
rinin varlığı ve açık bölgelerde hiçbir
insan aktivitesinin olmamasıdır.
Kitle içindeki sessizlik de önemli
ancak nadirdir ve istenmeyen gürül-
tüden “kaçış” alanları sağlar ki bu da
ayrıca önemlidir. Yine de “sessizlik”
kavramının tanımının netleştirilmesi,
şehir sakinlerinin algısının sesten gü-
rültüye geçişteki öznelliği sebebiyle
zor bir iştir.
Önemi kuşku götürmez olan gü-
rültü ölçme verisi koleksiyonunun,
kitleler içindeki sessiz alanlar konusu
üzerinde tam bir değerlendirme
yapmak için “yetersiz olduğu” dü-
şünülmektedir. Sessizlik ve çevresel
gürültü yayılımı farkındalığı üzerine
bütünsel bir bakış getirmek adına;
ses yürüyüşlerine (soundwalk) aktif
katılımları boyunca kent sakinleri
tarafından algılanan ses manzarala-
rına ilişkin araştırma gürültü ölçüm
verisiyle bağlantılı olarak kullanılabi-
lir. Kentsel bir çevredeki akustik algı-
yı değerlendirmek ve sessiz alanların
karakteristiklerini ortaya koymak için
yapılan sessizlik üzerine bir anket,
AB 2002/49/EC yönetmeliğinde
öngörülen gürültü ölçülerini ve bir
ses yürüyüşünü kullanmıştır.
Midilli sakinleri için yapılan bu
araştırma, sakinlerin tercihlerini ve
genel olarak gürültü duyarlılıklarını
ortaya koymuştur. Amaç, kent sakin-
lerinin akustik algısını değerlendir-
mek ve ölçümlemeye olanak verecek
bilgiyi biriktirmekti. Anketteki
sorular Çevresel Gürültü Yönetmeliği
kıstaslarına göre ölçümleme alanını
belirlemek için kullanıldı. Örneklem
alanları üç kategoriye ayrıldı. İlk
Kentin sessiz alanları
Yiannis G. MATSINOS
Ege Üniversitesi, Yunanistan
Çevre Bölümü
MAKALE
